‘Jan verdient een echt museum’

Een eeuw geleden werd hij geboren

Op 27 december 1924 werd de Weerter kunstschilder Jan Tullemans geboren. Hij zou nu dus zijn 100e verjaardag hebben gevierd. Hij overleed echter in 2011, op 86-jarige leeftijd, aan de gevolgen van kanker. Bij gelegenheid van zijn 100e geboortedag wordt er een speciale expositie georganiseerd. Initiatiefnemer is Ton Wijnhoven, vriend van Jan en jarenlang lid van de modeltekengroep van Tullemans. “Jan was een fantastische man met een grote wijsheid en had overal een onderbouwde mening over. En daarnaast was hij natuurlijk een groot schilder die deze expositie verdient ”, aldus Ton Wijnhoven (74).

“Jan en ik leerden elkaar kennen in 2000, tijdens een bijeenkomst van de gemeente over de revitalisering van de binnenstad. Ik was in die tijd actief als architect. Ik had mijn kantoor in de Maasstraat en Jan was een bewoner van de binnenstad die vaak erg kritisch was op het reilen en zeilen in de gemeente. We maakten kennis en hadden direct een klik. In die fase was zijn vrouw Jekkie al dementerend en had Jan de zorg voor haar. Ik was toen aan het scheiden waardoor ik Jan vaak thuis opzocht. Dan kookten en aten we samen. We hadden geweldige gesprekken en ik raakte onder de indruk van Jan als mens en als schilder.”

Geïnspireerd

“In mijn opleiding tot architect had ik op de academie architectonisch leren schetsen. Dat combineerde ik toentertijd met cursussen modeltekenen en boetseren op de Stichting Vrije Uren (de voorloper van Rick). De schilderijen van Jan inspireerden mij dusdanig dat mijn enthousiasme leidde tot een aanbod van Jan om me aan te sluiten bij zijn modeltekengroep, die toen al een jaar of tien actief was. Jan was eigenlijk geen leraar, hij liep wat rond en gaf hele duidelijke maar wel gerichte en effectieve aanwijzingen. Na afloop bespraken we de schilderijen met een glas wijn, want Jan leefde erg bourgondisch.”

“Jan en ik hebben in die jaren veel musea bezocht. In Nederland maar ook in het buitenland. Hij bleef daarbij altijd rustig. Ook als de trein of het vliegtuig vertraging had. Jan leek geen stress te hebben. ‘Dat komt door het schilderen’, zei hij, ‘dat werkt als mediteren.’ Zijn huis aan de Emmasingel stond vol met zijn werken. De zolder herbergde honderden schilderijen en tekeningen, waaronder veel naakt. Hij gaf ook wel eens een werk weg; ‘neemtj ut uch mer mej’ zei hij dan. “Jan wilde graag mensen blij maken.”

Eenvoud

“Jan en ik werden goede vrienden. Hij was voor mij een soort tweede vader, mijn beste vriend ooit en ook mijn grote inspirator voor mijn creatieve werk. We konden heel veel met elkaar delen. Hiervoor was ik hem erg dankbaar. Ook voor zijn wijze woorden. Maar ‘dankjewel’ wilde hij niet horen. Om mijn dankbaarheid goed te kunnen uiten heb ik hem een brief geschreven waarin ik hem het een en ander heb uitgelegd. Na het lezen zei hij: ‘dânke, mer ut laeve gieët gewoeën doeër.’

“Jan stierf net zoals hij leefde, zonder toeters en bellen. Hij was realistisch en erg goed in het accepteren van alles wat zich aandiende. Bij zijn diagnose slokdarmkanker besloot hij ook om niet behandeld te willen worden. ‘Ut es good gewaesj’ sprak hij en leefde de laatste maanden van zijn leven net zo bourgondisch door als voorheen. Een pilske bij de lunch en rond drie een fles wijn op tafel. Veel bezoek en veel aanloop, want daar genoot hij van. Hij stierf toen hij 86 was.”

Rustgevend

“De schilderkunst die Jan mij heeft bijgebracht heb ik zelf ook ervaren als mediterend, rustgevend en zelfs helend. Zeker nadat ik in 2013 ernstig ziek werd. Na veel onderzoeken werd een immuunziekte ontdekt, die veel van mijn organen en vooral mijn longen aantastte. Gelukkig ben ik daar voor een groot deel van hersteld. Alleen heb ik nog maar 35% longcapaciteit. Het schilderen (vooral model-schilderen) gaf me veel rust en afleiding. Toen in 2018 een kwaadaardige tumor werd aangetroffen in mijn wang was de diagnose wederom negatief en uitzichtloos. Maar gelukkig ben ik ook hier doorheen gekomen en was schilderen weer mijn houvast. Daardoor heb ik me de laatste jaren veel bezig kunnen houden met de enorme verzameling van schilderijen en tekeningen van mijn vriend Jan Tullemans.”

Kleurenpracht

“Zijn schilderstijl was bijzonder. Een erkend kunstblad omschreef dit ooit als: ‘dynamisch, kleurrijk en vol levenslust, precies zoals de kunstenaar in het leven staat. Het vrouwelijk naakt behoort tot een van zijn favorieten onderwerpen. Bij deze integere naakten is een duidelijke figuratie te herkennen, maar het model waar hij niet zonder kan, wordt ondergeschikt aan de kleurenpracht’. Ton Wijnhoven: ‘Veel van deze naaktportretten zijn te zien op de komende expositie.”

Representatieve expositie

“Om zijn 100e geboortedag te herdenken is het een prachtige gelegenheid om een uitgebreide expositie van zijn werk op te zetten. Zo’n twee jaar geleden nam ik daarvoor contact op met de gemeente Weert. Zij gaven aan daar in deze periode niets mee te willen doen. Uiteindelijk heb ik zelf de organisatie op poten gezet. Omdat in Weert nauwelijks geschikte ruimte is (de Paterskerk heeft te weinig muren en de Theuniskapel is te klein), kwam ik uiteindelijk terecht in Urmond (gemeente Stein). Hier staat een prachtig Terpkerkje waar Jan ooit eerder exposeerde (Oude Martinuskerk). Hier worden ruim 40 werken geëxposeerd, tekeningen, schilderschetsen en schilderijen. De tentoonstelling is een hommage en representatief zodat je denkt: ‘Dit is Jan Tullemans!’                                                                                          Ook wil ik zijn hele collectie weer onder de aandacht brengen. Want de vraag is vaak: ‘wat moet hiermee als ik er niet meer ben?’ Deze collectie verdient een echt museum. De afgelopen jaren heb ik gesprekken gehad met meerdere musea in het land, waaronder het Limburgse Museum, Singer in Laren en van Bommel van Dam in Venlo. Geen van hen had ruimte of interesse. De meesten hebben de opdracht om te ontzamelen in plaats van te verzamelen. Er is dus nog geen goede bestemming voor de hele kunsterfenis van Jan Tullemans. Jan zelf zou zeggen: ‘gaeftj ut mer weg en maaktj ur eemes bli-j mej. Keumtj good!’

De exposite ‘De liefde voor het Naakt en het schilderen’ is te zien in het Terpkerkje, Grotestraat 26 in Urmond op 21-22 en 27-28-29 december, telkens van 11.00-17.00 uur.