Voormalige rectorij nu een parel aan de rand van Swartbroek

Aan de Pelmersheideweg in Swartbroek, aan de rand van het dorp, ligt deze prachtige woning die dateert uit 1782 en gebouwd werd als rectorij voor de eerste priester (rector) van het toen 200 inwoners tellende gehucht. Tien jaar eerder hadden zowel de bewoners als ook de advocaat brieven gestuurd naar het bisdom in Roermond met het verzoek een eigen priester te krijgen. Hun pleidooi kwam op het volgende neer: “Swartbroek telt 25 woningen, 150 inwoners die ter communie gaan en is op vijf kwartier gaans van de St. Martinuskerk gesitueerd. Tussen Swartbroek en Weert is niet alleen een “quaede wegh”, maar er zijn ook pelen en moerassen aan te treffen. Hierdoor kunnen ’s winters zelfs gezonde mensen kwalijk de mis, preek of katechismus horen op de zon- en feestdagen. Volgens het Concilie van Trente zijn de hierboven opgesomde feiten van voldoende gewicht om de bisschop van de noodzakelijkheid van een nieuwe parochie te overtuigen, laat staan van de oprichting van een rectoraat. Door de hierboven genoemde omstandigheden kan het voorts gebeuren, dat veel inwoners niet behoorlijk onderwezen worden in de christelijke leer, dat zieken de sacramenten niet ontvangen en dat kinderen niet gedoopt worden.”
De bewoners boden zelfs aan om een financiële bijdrage vanuit het dorp te doen. Het geheel leidde ertoe dat Swartbroek in 1776 een rector kreeg toegewezen en dat in 1782 deze woning (rectorij) gerealiseerd werd. Een groot bakstenen huis met zadeldak. Kosten: 5400 gulden. Aan de gevel is met ankers het jaartal 1782 bevestigd. Tot 1968 was het pand in gebruik als pastorie.

De huidige bewoners Han en Marja van Hagen-Smeets kochten de woning in 2019 van de weduwe van Emile Haanen, die de woning enorm opgeknapt had. Han en Marja hebben het geheel gemoderniseerd en voorzien van een frisse look en strakkere en stijlvolle uitstraling. Hierbij hebben zij oorspronkelijke elementen als (de lage) deuren en ramen behouden. Ook de booggewelven en authentieke vloeren zijn geïntegreerd. Alle ramen in de woning zijn aan de binnenzijde voorzien van luiken. Allemaal per raam op maat gemaakt vanwege de afwijkende hoogtes.

De oorspronkelijke keuken lag aan de achterkant (schaduwzijde) van de woning. Hierin stond een groot op hout gestookt fornuis. Op die plek is nog een originele bakoven zichtbaar die bij de bouw in 1782 geïntegreerd werd. Vanuit deze keuken was er ook toegang tot de kelder, waarbij door een klein raampje een doorkijk was naar de bijkeuken. De huidige keuken ligt aan de voorzijde van het huis en is door de bewoners volledig vernieuwd waarbij oude elementen zijn teruggebracht. Stijl en sfeer staan, naast functionaliteit, ook hier centraal.

De vroegere werkkamer van de rector en pastoors is nu de woonkamer van de bewoners. Ook hier zijn de originele en suite-deuren gehandhaafd maar eveneens wit geschilderd, wat het geheel een ruimer gevoel en aanzicht geeft. Grote ramen in de achterkamer zorgen voor een verbinding met de grote tuin.

Bijzonder aan het huis is de kleine uitbouw aan de achterzijde. Hierin is een toilet gevestigd. Het verhaal gaat dat in vroegere tijden de rector en pastoors een toilet hadden in de tuin, maar dat zij het niet gepast vonden om hogere priesters daar ook gebruik van te laten maken. Zodoende werd er een apart gedeelte mét toilet aangebouwd waar deze heren hun behoeften konden doen.

Een woning uit 1782 verduurzamen is een unieke uitdaging waarbij je modern comfort en energie-efficiëntie wilt combineren met behoud van het historisch karakter. Het dak van de aanbouw bood gelukkig de mogelijkheid om zonnepanelen en panelen voor een zonneboiler te plaatsen. Deze worden sinds het afgelopen jaar aangevuld met thuisbatterijen. Het doel is om het huis in 2032, wanneer het pand 250 jaar oud is, van het gas te hebben.

Het huis heeft aan een opvallende aanbouw, gesitueerd op het zuidwesten. In zeer afwijkende architecturale stijl is door de vorige bewoners deze zeer ruime en multifunctionele uitbreiding gerealiseerd. Veel glas en een hoge terrasoverkapping geven de woning een extra dimensie.

Opvallend in een van de muren van het huis is een oude offersteen die afkomstig is uit een frontmuur van de voormalige St. Corneliuskapel. Deze lag aan de Rectorystraat. In de steen is het jaartal 1736 zichtbaar, het jaar dat de kapel herbouwd werd. Door het gat in de steen konden inwoners van het dorp hun offerbijdrage doen. In 1925 kreeg Swartbroek een eigen kerkgebouw. In de Tweede Wereldoorlog liep de kapel nogal wat schade op en raakte in verval, waarna ze uiteindelijk in 1965 werd afgebroken.

Het perceel aan de rand van Swartbroek heeft een oppervlakte van ruim 3500 m2 en bevat een parkachtige tuin. Deze deed vroeger dienst als moestuin. Om de tuin lagen grachten, deels als erfafscheiding en vooral voor de veiligheid. In 1902 is er een grote heg om de tuin geplaatst. Na aankoop van het huis in 2019 hebben de eigenaren heel veel veranderd aan de tuin. En tijdens de corona-tijd ging bijna alle aandacht naar aanleg en onderhoud. Naast een groot gazon, bomen en veel grote struiken herbergt de tuin speelse elementen als een prieeltje, een intieme boomgaard, veel sfeervolle zitplaatsjes en een waterpoel. Deze laatste schijnt origineel te zijn.