Leerplicht naar 4 jaar?

Demissionair Staatssecretaris van Onderwijs Mariëlle Paul onderzoekt of de leerplichtleeftijd kan worden verlaagd van 5 naar 4 jaar en of kinderen met een achterstand vanaf 2,5 jaar verplicht naar voorschoolse educatie kunnen worden gestuurd. Beide onderzoeken lopen op dit moment.
De minister vindt ‘gelijke kansen’ belangrijk en wil zo voorkomen dat kinderen met een achterstand aan hun schooltijd beginnen. De meeste kinderen van 4 jaar gaan al naar school, al vallen zij niet onder de leerplicht. Maar het is juist die kleine groep kleuters die wegblijft, die vaak met achterstanden kampt. 

De Amsterdamse onderwijswethouder Marjolein Moorman vindt het symboolpolitiek: “De staatssecretaris bezuinigt juist fors op zaken die tot kansengelijkheid leiden.” Zij wijst op het belang van gratis voorschool.
De sectorvereniging primair onderwijs (PO-Raad) ziet niet zoveel in het verlagen van de leerplichtige leeftijd, omdat de groep die pas met 5 jaar naar school gaat heel klein is. De raad ziet meer in het toegankelijker maken van de kinderopvang, omdat daar eventuele achterstanden voorkomen kunnen worden.

Ook de Brancheorganisatie Kinderopvang is niet enthousiast. Zij zien liever dat bij de aanpak van leerachterstanden gekeken wordt naar het grotere maatschappelijke plaatje: de ouders, de opvoeding, de wijk waar kinderen al spelend opgroeien. Ze pleit zelfs voor het verhogen van de leerplicht naar 6 jaar omdat het kinderbrein dan pas ontvankelijk is voor onderwijs. Hoe wordt er in de Weerter onderwijswereld gedacht over de verlaging van de leerplicht?

Janou Koudijs

Het is een mooi streven om te denken vanuit kansengelijkheid. Alleen vraag ik me af of het verlagen van de leerplicht hieraan bijdraagt. Jonge kinderen moeten steeds vroeger zich meer schoolse vaardigheden eigen maken. Vooral wanneer het leerplichtsysteem prestatiedruk met zich meebrengt die niet aansluit bij de ontwikkelingsfase van jonge kinderen. Leren en ontwikkeling wordt juist gestimuleerd door te ontdekken en door vrij te spelen. Ik maak me dan ook zorgen over de risico’s op standaardisering waardoor kinderen juist minder leerplezier ervaren. 

Een klein percentage kinderen gaat niet naar school wanneer ze vier jaar zijn. Hoe groot het percentage is met een ontwikkelingsachterstand is onduidelijk. Laten we met elkaar onderzoeken hoe kinderen meer gelijke kansen kunnen krijgen in het hebben van een stimulerende omgeving buiten school. Ook dient er aandacht te zijn voor het in beeld brengen van kinderen tussen de 0-4 jaar. Dit is veelal vrijblijvend en juist de kinderen waar het hier over gaat blijven vaak lang buiten beeld.
Leerplicht is iets anders dan leerrecht, voorkom ook stigmatisering door te weinig rekening te houden met culturele diversiteit en emotionele ontwikkeling.

Het verlagen van de leerplicht is een forse ingreep zonder duidelijke onderbouwing dat dit de beoogde doelstelling behaalt. Het zou beter zijn om te investeren in toegankelijke, vrijwillige en waar nodig niet geheel vrijblijvende kwalitatief hoogstaande voorschoolse educatie die spelgericht is en pedagogisch verantwoord.

Floor van Lith

Als projectleider van TaleNT2, een school voor nieuwkomers in Weert, zie ik dagelijks wat een vroege schoolstart kan betekenen voor kinderen die nog maar kort in Nederland zijn. Onze leerlingen spreken nog geen Nederlands en hebben soms weinig tot geen schoolervaring. Bij ons staat taalverwerving, veiligheid en wennen aan het onderwijssysteem centraal.

Uit onze praktijk blijkt dat een vroege instroom verschil kan maken. Veel van onze leerlingen komen uit landen waar leerplicht pas op 6 of 7 jaar begint, of waar onderwijs helemaal niet toegankelijk is. We krijgen regelmatig kinderen die door oorlog of vlucht nog nooit eerder naar school zijn geweest. Zij hebben vaak veel gemist in hun taalontwikkeling. In Nederland is wél een veilige leeromgeving beschikbaar. Het is dan ook waardevol dat we kinderen hier al vroeg op school kunnen verwelkomen, zodat ze op jonge leeftijd kunnen wennen aan school, spelenderwijs de taal leren, ervaren wat structuur is en sociale vaardigheden opdoen.

Ook in Nederland zijn er kinderen die opgroeien in taalarme of kwetsbare thuissituaties. Juist deze kinderen hebben baat bij een vroege start in een rijke (taal)omgeving. Het legt een stevig fundament en biedt ruimte om tijdig in te spelen op wat een kind nodig heeft. 

Of de leerplicht wettelijk naar vier jaar moet? Vanuit ons perspectief kan het zeker bijdragen aan gelijke kansen voor elk kind.

Miranda Teunissen

Leerplicht is vooral leerrecht!
De Staat van het Onderwijs 2025 laat zien dat kansenongelijkheid toeneemt. Daarom is het extra zorgwekkend dat het kabinet in de Voorjaarsnota heeft aangekondigd een half miljard extra te bezuinigen op onderwijs, onder meer door de Onderwijskansenregeling te schrappen. Die is juist bedoeld om leerlingen die minder goed presteren in het voortgezet onderwijs te helpen.

Het overgrote deel van de kinderen in Nederland (97%), start al met 4 jaar in groep 1 van de basisschool, terwijl de leerplichtige leeftijd 5 jaar is. Kansengelijkheid in het onderwijs vergroten kan op andere manieren dan door het verlagen van de leerplichtige leeftijd. Denk bijvoorbeeld aan het investeren in kwalitatief goede en gratis voorschoolse educatie bij de peuterspeelzaal of kinderopvang. Daar kunnen jonge kinderen, vanaf 2,5 tot 4 jaar, hun woordenschat en taalvaardigheid ontwikkelen tot een niveau dat hun startpositie in het onderwijs aanmerkelijk vergroot.

Zorg er dan voor dat daar niet een testen- en toetsencircus ontstaat, maar creëer een taalrijke omgeving waarin kinderen kunnen spelen, ontwikkelen, groeien en leren. Jonge kinderen leren vooral door nieuwsgierigheid, spel en imitatie. 

Te vroeg beginnen met een verplichte schoolse setting kan een averechtse werking hebben, waardoor kinderen juist minder plezier krijgen in leren. Dat kan in hun hele ‘schoolcarrière’ doorwerken, met mogelijk zelfs schoolverzuim als gevolg. En schoolverzuim is nu juist iets dat we proberen te voorkomen.