op weg naar
Ommekeer
Anita werkte toen nog bij een Weerter juwelier. Maar op
een gegeven moment kwam er een ommekeer. “Ik reed
naar mijn werk en dacht: ik wil terug! Ik wil terug naar
die streep mist die boven de Krang hangt… ik wil kijken
of die buizerd nog in de sequoia zit en of de papavers
vandaag open gaan.” Anita gooide het roer om en be-
sloot alle tijd en energie te steken in Essenbroek. En
omdat de twee echtelieden zo genoten van de omge-
ving, én wat deze hen bracht aan spiritualiteit, besloten
zij dat anderen hier ook van moesten kunnen genieten.
“We begonnen een Bed & Breakfast, zonder dat we
precies wisten wat het was. Jarenlang ontvingen we
mensen uit alle uithoeken van Nederland en ver daar-
buiten en genoten ook zij van het prachtige uitzicht
vanaf de ontbijttafel. We behaalden zelfs vier sterren!
Maar uiteindelijk bracht de Bed & Breakfast ons niet
waarnaar we zochten. Vandaag de dag staat Essen-
broek van mei tot en met september in het teken van
het verwelkomen van bezoekers die onze tuin willen
beleven. En zo’n bezoek aan Essenbroek kan diverse
vormen hebben, al is het ‘t genieten dat de hoofdtoon
voert.”
Appeltaart
Anita neemt plaats in de ‘zitstee’ (“het is geen bedstee,
nee, dit was waarschijnlijk vroeger de etensbak van de
koeien”) en opent voorzichtig Pandora’s doos die ze
ongemerkt en met sierlijke handelingen uit een hoekje
tevoorschijn tovert… “Nu acteert ze hoor”, zegt Wiel,
Anita’s man. “Als er bezoekers zijn, beginnen we altijd
met kof e en thee met iets lekkers erbij. De mensen
stellen dan vanzelf vragen over de teksten, over de
‘zitstee’ of de kunstwerken. ‘Je komt er bij de appel-
taart achter hoe mensen zijn’, zeggen wij altijd. Ik weet
precies wanneer en op welke manier ik op Anita’s ver-
tellingen kan inspringen. Ik luister haar verhalen graag
muzikaal op met de piano. Daarna begint de wandeling
door de tuin. We lopen altijd in een spiraal, steeds ver-
der naar ‘binnen’, naar het hart van de tuin.”
Symboliek
“De tuin is natuurlijk nooit af”, gaat ‘Wieërter Maestro’
Wiel verder, die de gehele tuin nagenoeg zelf onder-
houdt. Een groot deel van zijn leven was Wiel klooster-
ling en priester; een verklaring voor hetgeen hij van-
daag de dag doet, en waarom. “Alles is zo geordend
niet zo maar open, want dan zetten we onze schatkist
open, en daarin zit de grootste rijkdom die wij hebben:
tijd. Die zouden we dan kwijtraken. Daarom houden
we alleen rondleidingen op afspraak. Elk bezoek start
theatraal, met een min of meer vast verloop. In de tuin
wordt het geheel steeds losser.”
Wakker gekust
De kunst die de tuin siert wordt onder meer gemaakt
door Anita zelf. “Annemarie Verheijen van Rick heeft
mij als het ware wakker gekust. Zij leerde mij los te
laten en te kijken wat er dan gebeurt. Ze leerde dat
het materiaal gewoon voor mijn neus ligt. Bijvoorbeeld
een kastanjeboom: die werd gekapt en daarvan be-
waarde ik een stuk. Eerst lag dat jaren niks te doen, en
opeens kwam de vertelling erbij: ‘hey, dat verhaal dat
mijn vader altijd vertelde, wat denk ik daar nog vaak
aan...’ Daar maakte ik een beeld bij. Bezoekers pro-
beren wij zelf te laten ontdekken wat een herinnering
voor hen betekent. Herinneringen zonder foto’s vertel-
len een spannend verhaal, daar kun je wat mee. In mijn
creatieve uitingen zoek ik daar ook altijd naar. Ik ben
niet iemand die namaakt.”
Galerie
Anita’s moeder woonde jaren in de woning naast de
boerderij. Na haar overlijden stelden Anita en Wiel die
ruimte ter beschikking aan kunstenaars. “Wij geven
kunstzinnige mensen een plekje waar zij hun creaties
kunnen exposeren” vertelt Anita. “Het is niet zo dat de
galerie doorlopend geopend is. Hij is geopend als de
kunstenaar mensen uitnodigt om te komen kijken. Het
kan dan gaan om de schilderijen van een jongen van
acht jaar, maar ook om een landelijk bekende kunste-
naar. Zo geven wij velen een platform om anderen van
hun werk te laten genieten.”
De natuur, de mens, spiritualiteit en symboliek staan
centraal in het leven van Anita en Wiel, dat moge dui-
delijk zijn na een bezoek aan dit bijzondere koppel.
“En bezoekers geven ons veel energie”, zeggen zij bei-
den. “Als bezoekers weer weg zijn, gaan we zitten en
zeggen we: wauw! Wat hebben wij vandaag toch weer
meegemaakt ...’
dat de omgeving iets dóet met mensen” vertelt hij.
“Zelfs met hen die in eerste instantie sceptisch zijn te-
genover het woord ‘spiritualiteit’. In de tuin staat sym-
boliek centraal, gekleurd door vele bomen, bloemen en
kruiden. Anita is de bloemenvrouw, zij weet alles van
kruiden en planten.”
Anita vult aan: “Van alles wat in de tuin staat wil ik de
naam weten. Hoe kom je hier, wanneer ga je bloeien,
welke vlinders komen er bij jou op bezoek, welke vo-
gels trek je aan? Ik zorg dat ik het van elke plant weet.
Mijn uitgeborstelde haar stop ik trouwens in de haagjes
in de tuin; in het voorjaar gebruiken de vogels het als
nestmateriaal. Zo maken wij wederom verbindingslijn
met de natuur. Wanneer ik mijn haar voor het laatst
liet knippen? Op 8 december 1980, de dag dat John
Lennon werd vermoord…”
Overweldigd
“Bezoekers vertellen ons tijdens een wandeling door
de tuin als vanzelf allerlei verhalen, en wij aan hen” gaat
Wiel verder. “Een verhaal kan beginnen doordat iemand
een opmerking maakt over een brandnetel, maar ook
over lupines, de kastanjeboom of over de drie beuken
die in een driehoek staan. Wist je trouwens dat zo’n
driehoek een centrum symboliseert? Daar lopen we
dan ook niet tussendoor. Wij proberen de verbindings-
lijnen tussen onszelf en de natuur over te brengen op
anderen. Sommige mensen beginnen spontaan te hui-
len als we een tijdje door de tuin wandelen. Daar doen
we het niet voor, maar het gebeurt gewoon. Vaak kun-
nen ze niet precies uitleggen wat het is, maar voelen zij
zich overweldigd door deze plek. We kunnen dan ook
nooit van te voren aangeven hoe lang een bezoek aan
Essenbroek duurt. We gaan uit van ongeveer drie uur,
maar het kunnen er ook vijf worden.”
Kleine eer
“Dit is trouwens geen commercieel gebeuren, integen-
deel zelfs” zegt Anita. “We waren op een gegeven mo-
ment gewoon zo ver dat we dachten: wij willen dit ook
anderen laten zien. We gaan daarin voor de kleine eer,
die prikkelend en mooi is. Kleine eer komt naar je toe,
voor grote roem moet je werken. We stellen de tuin ook
14
