Weertenaren springen in de bres voor Oekraïense vluchtelingen

Sinds de vroege ochtend van 24 februari jl. toen Russische troepen vanuit de Krim Oekraïne binnenvielen hebben miljoenen Oekraïners hun land verlaten. Een van hen is Svitlana Klak (44) uit Gostomel Cyti. Haar man Sacha moest ze achterlaten. Samen met haar moeder Valentina (72) en haar twee kinderen Sofija (15) en Aleksandr (9) stapten ze in de auto en vertrokken richting Polen. Na een reis van enkele dagen werden ze in Weert opgevangen door Angela Geurts en vonden ze een veilig onderkomen bij Ed Snaphaan.

Op zoek naar veiligheid

Sinds kort staat er een auto met nummerplaat UA in de straat in de wijk Graswinkel. Met als eerste twee letters AA. Bij ons betekent dat ‘koninklijk’, in Oekraïne betekent het dat de auto uit de buurt van Kiev komt. Het plaatsje Gostomel Cyti ligt tien kilometer ten westen van Kiev. Door de bombardementen en heftige gevechten was het er niet meer veilig om er te blijven. Svitlana en haar man Sacha besluiten dat ze moeten vluchten. Ze pakken het hoognodige in en Svitlana rijdt samen met haar moeder en haar kinderen naar Starovoitove aan de grens met Polen. De ontvangst in Polen is hartverwarmend. Hier krijgen ze eten en pakketten met onder andere shampoo en tandpasta. Ondertussen zet Svitlana een oproep op Facebook. Via internet proberen vluchtelingen contacten te leggen en een plek te vinden waar ze terecht kunnen en veilig zijn. Er ligt geen draaiboek klaar voor het opvangen van deze mensen. Er is geen plan, geen organisatie vanuit de overheid of de gemeente. Uit de vele oproepen op de facebook-pagina ‘Oekraïense vluchtelingen in Nederland’ klinkt wanhoop en radeloosheid.

Niets doen is geen optie

Angela Geurts (39) kijkt ’s avonds met haar twee kinderen Madelief (9) en Jeroen (7) naar het Jeugdjournaal. Ze zien de verschrikkelijke beelden van de oorlog en van de hartverscheurende taferelen van vrouwen en kinderen die hun mannen en vaders moeten achterlaten. Beelden van lange rijen auto’s, overvolle treinstations en wanhopige mensen. Direct zijn ze het er samen over eens dat ze willen helpen. Angela: “Iedereen voelt dat ie wat moet doen en wij besloten dat we dat ook echt gingen doen. Ik heb toen via Facebook een gezin uitgenodigd om hier te komen. Toen ik hoorde dat er in Weert nog meer gezinnen bereid waren om Oekraïners in huis op te vangen, heb ik meer vluchtelingen kunnen aanbieden om naar Weert te komen.” Zonder dat ze het bedoelde werd Angela daarmee ‘de spin in het web’ van de organisatie voor het onderbrengen van vluchtelingen in Weert. Zelf wil ze daar niets van weten, daar is ze veel te bescheiden voor. Angela: “Ik wilde graag direct helpen. Nu pas begint er vanuit de overheid/gemeente iets van opvang van de grond te komen. Zo gaan er tweehonderd vluchtelingen in Weert opgevangen worden op het terrein van het voormalige AZC. Maar met alle goede bedoelingen van de overheid, ik denk dat Nederland echt een ‘regeltjesland’ is en dat het beleid altijd een beetje achter loopt op de actualiteit. Dan krijg je een soort van grijs gebied waarin je gewoon als burger even moet inspringen totdat het goed geregeld is, zo voelt dat.” Na dagen van reizen komt het
Oekraïense gezin begin maart aan. Angela: “Ik woon zelf niet eens zo groot maar heb boven alles vol gelegd met luchtbedden. Deze mensen hebben in overvolle metrostations en schuilkelders geslapen. Ik denk dat alles beter is dan een platgebombardeerde stad. Van vriendinnen kreeg ik kleding en speelgoed aangeboden. Het belangrijkste is dat ze een plek hebben waar ze kunnen ‘landen’, kunnen uitrusten en zich veilig voelen. Hier bij mij thuis hebben ze de volgende dag kennis gemaakt met hun ‘gastgezin’ dat had aangegeven vluchtelingen in huis te willen nemen.”

Gezin bij elkaar houden

In het geval van Svitlana, Valentina, Sofija en Aleksandr was dat Ed Snaphaan (72). Sinds een aantal dagen woont het gezin bij hem in zijn huis op de Graswinkel. Vorig jaar juni overleed de vrouw van Ed vrouw en Ed is ervan overtuigd dat zij volledig achter zijn besluit zou staan. Ed: “Geld inzamelen is natuurlijk prachtig maar persoonlijk help ik liever op deze manier. Ik heb de ruimte en ben veel thuis om hen wegwijs te maken en te helpen waar ik kan.” Angela zocht contact met Ed. Omdat hij ruimte had voor de opvang voor vier personen kon het gezin van Svitlana hier bij elkaar blijven. Ed vertelt dat ook hij support ondervond van allerlei mensen; zo kreeg hij bedden en fietsen aangeboden. En een nicht van zijn vrouw neemt uit Amerika sneakers mee voor al zijn gasten. Verder moet hij veel zelf uitzoeken; hoe zit het met de verzekering, kunnen ze bij de huisarts worden ingeschreven, mag Svitlana gaan werken, kunnen de kinderen naar school? Er is veel onduidelijk. Vanmiddag gaat Ed met zijn gasten naar het gemeentehuis waar ze geregistreerd worden; binnen twee dagen krijgen ze dan een bsn-nummer dat ze nodig hebben voor volgende stappen.

Angela: “Een van de eerste dingen die ik aan vluchtelingen uit Oekraïne moet uitleggen is waar Weert ligt en hoe klein Nederland is. Oekraïne is namelijk vijftien keer groter dan Nederland dus de verhoudingen zijn hier heel anders. De meeste vluchtelingen willen in eerste instantie het liefst in Amsterdam of Den Haag terechtkomen. Dicht bij het consulaat, denken ze dan. Ze hebben geen idee dat je in Nederland binnen een paar uur aan de andere kant van het land bent.”

Weer naar huis

Svitlana probeert zo goed en zo kwaad als het kan deel te nemen aan ons gesprek. Ze spreekt maar een paar woordjes Engels en van de Oekraïense taal kunnen wij geen enkel woord thuisbrengen. Google translate brengt uitkomst. Ze vertelt dat haar man Sacha is achtergebleven en dagelijks drie maaltijden kookt voor de soldaten. Hij is strijdlustig. Ed vult aan dat Svitlana en haar man eigenaar zijn van drie restaurants en een cateringbedrijf. De mobiele telefoon heeft ze constant bij zich om in contact te blijven met het thuisfront. “De beelden die Svitlana op haar telefoon krijgt, zijn nog heftiger dan wij op het Journaal te zien krijgen”, zegt Ed. “In het begin waren mijn gasten onrustig en nerveus, wat uiteraard begrijpelijk is. Daarna zag je dat ze zich veilig en enigszins ‘thuis’ voelden en dan lukt het ze ook om meer te ontspannen. Ze wandelen en fietsen veel en we zijn ook samen naar de Martinuskerk geweest. De Maasstraat met de vlaggen ‘No War’ vonden ze prachtig.” Er zijn plannen dat Svitlana aan de slag gaat bij de Schuttershoeve en Aleksandr gaat volgende week naar OBS de Graswinkel. Voor Sofija die al op de middelbare school zit moet nog een oplossing gezocht worden. Ed: “Ze hebben een eigen huissleutel en kunnen hun eigen gang gaan. Ze mogen van mij blijven zo lang als ze willen.” Svitlana zegt dat ze goede hoop heeft dat Oekraïne gaat overwinnen en dat ze dan weer allemaal terug naar huis kunnen.

Gastgezinnen zorgen voor de eerste acute opvang. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de (lokale) overheid de zorg en opvang van de vluchtelingen gaat overnemen. Tot nu toe is hier veel onduidelijkheid over en zijn er meer vragen dan antwoorden. Gastgezinnen en vluchtelingen hopen dat er vanuit de gemeente gauw meer duidelijkheid komt.

Kinderen begrijpen elkaar

Angela verwacht komend weekend weer een gezin. Ze zullen eerst even tot rust komen bij Angela thuis maar ook voor deze vluchtelingen heeft ze een gastgezin gevonden. Zelf gaat ze een moeder en kind in haar eigen huis opvangen. “Maar je weet nooit precies wanneer ze komen. Dan doet de pinpas het niet, of ze hebben geen benzine. Ze zijn afhankelijk van de goodwill van de mensen in Polen.” Angela vertelt dat vanuit de gemeente de hulp laat op gang komt maar ze snapt ook dat het tijd kost om alles te organiseren. Ze heeft er alle vertrouwen in dat het goed geregeld gaat worden. Toch is ze verbaasd dat er geen plan ligt en dat het wel lijkt of elke gemeente het wiel opnieuw moet uitvinden. Angela: “De Oekraïners zijn natuurlijk niet de eerste vluchtelingen. We hebben Irak gehad, Kosovo en daarna Syrië. Je weet in Nederland dat er een grote stroom van vluchtelingen kan komen. Nu dus zelfs binnen Europa. En toch zijn we er niet op voorbereid. En we mogen ook niet vergeten dat er op Lesbos ook nog steeds vluchtelingen zitten. En dat er binnen ons eigen land ook mensen zijn die hulp nodig hebben.” Angela zou het liefst iedereen willen helpen. Ze is werkzaam op een school in Maarheeze waar ze lesgeeft aan kinderen van het AZC in Budel. Daarnaast organiseert ze met de ‘Werkgroep voor iedereen’ al twintig jaar de ‘Kerstavond voor iedereen’, voor mensen die eenzaam zijn, in het Munttheater.
Angela: “Het brengt jezelf ook heel veel, ook mijn kinderen, die leren hier zoveel van. Dat is natuurlijk niet waarom je het doet maar het werkt wel aan twee kanten. Het is een hele mooie bijkomstigheid. De taal is helaas echt een barrière, maar daar hebben kinderen geen last van. Kinderen zijn heel verbindend en hebben geen taal nodig.” Haar zoon Jeroen en Aleksandr spelen samen met de Lego en begrijpen elkaar. Aan het einde van ons gesprek benadrukt Angela nog eens: “Mijn rol niet groter maken dan het is hoor, want de gastgezinnen doen al het werk.”