Sylvia Kuipers: ‘Mijn rol als voorzitter beïnvloedde mijn herstel’

Sylvia Kuipers (57) is niet alleen voorzitter van de coöperatie Herenboeren Land van Weert maar ook bestuurslid van de stichting Urgente Noden Weert. Een ideale ‘mooimens’ in deze uitgave van Weert Magazine die in het teken staat van milieu en maatschappelijk verantwoord ondernemen. 

Als Officier van Justitie was zij ruim 30 jaar werkzaam bij het ministerie van Veiligheid en Justitie. Ten gevolge van een burn-out is zij al enkele jaren arbeidsongeschikt. Nu is zij gelukkig weer op weg haar leven zinvolle betekenis te geven. 

Herenboeren Land van Weert is een initiatief van een groep inwoners uit de regio Weert en Nederweert. Hun drijfveer is meer grip willen krijgen op wat ze eten. Voedsel is een primaire levensbehoefte. Zij willen gezond en lekker eten voor een goede prijs en erop kunnen vertrouwen dat hun eten eerlijk is geproduceerd, met respect voor de boer, de dieren en de natuur. Wilt u meer weten over de herenboeren bezoek dan hun website.

Wie is Sylvia Kuipers?

‘Ik ben een Limburgs meisje, opgegroeid in Schimmert, Zuid-Limburg. Van mijn vader kreeg ik de belangstelling mee voor de natuur en het gevoel medeverantwoordelijk te zijn voor natuurbehoud en dierenwelzijn. Hij was een van de vele mijnwerkers die na de mijnsluiting een baan aangeboden kregen bij het ABP. In de ambtenarij heeft hij zich echter nooit thuis gevoeld. Hij miste de ‘koempels’ en de sociale verbondenheid. 
Een zekere maatschappelijke betrokkenheid heb ik van huis uit meegekregen. In ons gezin waren waarden als gelijke rechten en kansen voor iedereen vanzelfsprekendheden. Je had ook de morele verantwoordelijkheid om voor je medemensen en je omgeving te zorgen.

In 1983 ging ik rechten studeren vanuit het idee dat je daar nog alle kanten mee uit kon. In datzelfde jaar ontmoette ik mijn partner. We kregen drie kinderen: een dochter van nu 27, en twee zonen van 25 en 23 jaar.

In 2011 kwamen de eerste kreukjes in mijn arbeidsbeleving. Ik was destijds werkzaam als criminele inlichtingenofficier en begon mijn werk minder leuk te vinden. Ik stapte over naar officier zedenzaken maar kwam er geleidelijk achter dat het solistisch werken en de daarbij behorende persoonlijke verantwoordelijkheid steeds zwaarder op mij drukte. In 2017 manifesteerden zich de eerste fysieke klachten terwijl ik het jaar daarvoor nog de marathon van New York liep. De fysieke maar ook mentale klachten werden snel erger. Er was zelfs enige tijd sprake van de mogelijkheid dat ik de spierziekte ALS had. Vanuit een drukke baan kwam ik thuis te zitten. Dat had ook zijn weerslag op de relatie met mijn partner. Na zesendertig jaar kwam hier een einde aan. Het was voor mij een heel moeilijke periode. Mijn sociale omgeving veranderde; ik verhuisde van Weert naar Nederweert. Gelukkig was en is de band met mijn kinderen heel goed. Het zal voor hen geen verrassing zijn dat ik uitkijk naar het moment dat ik oma word!’

Burn-out

‘Nadat ik door die fysieke klachten het hardlopen had moeten opgeven, kreeg ik ook mentale klachten, concentratieproblemen, moeite met lezen en organiseren. Eindeloos onderzoek volgde. Er werden afwijkingen in mijn immuunsysteem en neurologische problemen geconstateerd maar de echte oorzaak werd nooit gevonden. De slotconclusie was ‘burn-out’ en daar moet je het dan mee doen. Gelukkig gaat het steeds beter. Hardlopen lukt niet meer, maar wandelen gaat goed. Voor mijn eigen functie ben ik volledig arbeidsongeschikt verklaard en het valt echt niet mee om dat te accepteren. Voorzichtig onderzoek ik nu de mogelijkheden om een ander beroep te kiezen. Dat wordt iets vanuit het hart, en minder met het hoofd.’

Heb je ook politieke aspiraties? 

‘Ik ben lid van GroenLinks en neem deel aan de fractieondersteuning hier in Nederweert. Een rol als gemeenteraadslid zie ik voorlopig nog niet zitten. Ik ben al blij dat ik mijn steentje mag bijdragen aan de voorbereiding op raadsvergaderingen van Marieke Manders. Zij zit als eenmansfractie voor GroenLinks in de raad.
In de politiek wordt vaak te snel en op basis van te weinig feitenkennis geoordeeld. Er moet gescoord worden en dan wordt er maar wat geroepen. Dat is niet mijn stijl. Aan dat politieke spel heb ik een hekel. Hier in Nederweert is bijvoorbeeld een nieuw afvalinzamelingssysteem ingevoerd met plastic zakken in plaats van containers. Om dan op basis van een enkele opengescheurde zak meteen moord en brand te roepen zonder inzicht in de overwegingen die aan die invoering voorafgingen, dat vind ik niet juist. Dan wordt politiek te veel vanuit emotie bedreven.’

Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), is een vorm van ondernemen gericht op economische prestaties (profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen duurzame ecologische randvoorwaarden (planet): de triple-P-benadering. Het gaat erom dat je als bedrijf verantwoordelijkheid draagt voor de maatschappij door in je activiteiten en processen rekening te houden met klimaatneutraliteit (CO₂-neutraal, processen dragen niet bij aan klimaatverandering), circulariteit (het streven naar hergebruik) en inclusiviteit (gelijkwaardigheid, niemand wordt buitengesloten). 

Hoe kwam je bij Herenboeren Land van Weert terecht?

‘Jaren geleden bezocht ik een bijeenkomst in het Natuur- en Milieucentrum De IJzeren Man in Weert waar Geert van der Veer, de landelijk oprichter van Herenboeren, een lezing hield. Het idee van samen een boerderij runnen, het lokale aspect, respect voor de natuur, het inspireerde mij enorm.  Zodra de mogelijkheid er was om lid te worden van de lokale coöperatie heb ik me aangemeld.

Ik ben opgegroeid in een tijd dat goederen, en voedsel in het bijzonder, in steeds grotere overvloed beschikbaar kwamen. Maar dat moest goedkoop, ten koste van mens en dier. We hebben tegenwoordig keuze uit twintig soorten tandpasta, maar slechts een relatief klein hoekje van de supermarkt is ingeruimd voor de onbewerkte groenten die we zo hard nodig hebben en te weinig consumeren.

Eenmaal lid van Herenboeren Land van Weert brachten de picknicks me ertoe om een actieve rol te willen spelen en nam ik de organisatie van de uitgifte van producten onder mijn hoede. Het enthousiasme van alle leden stimuleerde mij om me aan te melden voor een bestuurstaak. Sinds november 2021 mag ik de rol van voorzitter vervullen. Samen verantwoordelijkheid dragen voor een duurzame voedselproductie geeft op veel manieren energie. Ik merkte ook dat dit mijn herstel positief beïnvloedde. Een immunoloog had mij bovendien gewezen op een tekort aan vitamine B12. Toen ik ook dat in balans bracht nam mijn spierkracht weer toe. Ik durf gerust te stellen dat als de boerderij er niet was geweest ik nog steeds op het niveau van twee jaar daarvoor zou zitten met het idee dat ik er nooit meer uit zou komen.’

Hoe werkt het concept Herenboeren in de praktijk?

‘Het idee van Geert van der Veer is dat een groep mensen in staat moet zijn om op een eerlijke manier voedsel te produceren met respect voor de natuur. Wij pachten de boerderij inclusief de omliggende akkers. Met een investering van € 2000,- per gezin word je ‘mede-eigenaar’ en krijg je een deelnemers-certificaat. Met dat geld worden hekwerken, irrigatiesystemen, machines, gereedschappen en materialen aangeschaft. Daar bovenop lever je maandelijks een financiële bijdrage van € 27,50 per mond waarmee de boer gefinancierd wordt en de aanschaf van poot- en zaaigoed. We streven naar een circulair systeem waarin we de grond niet uitputten, gebruik maken van de mest van eigen dieren, en wissel- en strokenteelt toepassen. Helaas hebben we nog geen vergunning om zelf koeien, varkens of kippen te houden. 

De juridische discussie daarover is nog gaande.
Vanuit de provincie maakt gedeputeerde Geert Gabriëls uit Weert zich sterk voor een experiment met een nieuwe categorie landbouwbedrijven, de regeneratieve landbouw: Een systeem van landbouwprincipes dat de bodem verrijkt, biodiversiteit verhoogt, waterhuishouding verbetert, koolstof vastlegt en de ecosysteemdiensten verbetert. Binnen die categorie zouden wij al onze ideeën wél kunnen realiseren.’

Wat is de rol van de boer in jullie concept?

‘Boer Daan is formeel in dienst bij de landelijke stichting Herenboeren en is gedetacheerd bij onze coöperatie. Hij woont op de boerderij en is in de uitvoering de deskundige. Boer Daan stuurt de vrijwilligers aan die mee willen werken op het land. Omdat we niet allemaal evenveel kennis van groenten hebben komt het wel eens voor dat de verkeerde rij groenten worden geoogst. Je hoeft overigens als certificaathouder niet de handen uit de mouwen te steken maar het is gewoon heel leuk werk.

Een van onze deelnemers omschreef het eens als volgt: ‘Als ik vroeger op vrijdag vrij had, had ik toch pas op zondag het idee dat ik aan mijn weekend begon. Nu ik op vrijdag hier kom werken is voor mij het weekend meteen begonnen.’ 

Kun je nog lid van worden?

‘Er kunnen nog mensen deelnemen want ons doel is het voeden van 500 monden terwijl we nu op 370 zitten. Met meer deelnemers wordt de maandelijkse bijdrage lager.

Een grappige anekdote in dit verband is dat er eens op het uitgiftebord stond: ‘Ui: 1 per mond’. Aan het eind van de uitgifte hadden we enorm veel uien over. Bleek het de bedoeling om een kilogram per mond uit te geven.’

‘Voordat ik actief werd bij Herenboeren zocht ik naar meer zingeving en sociale contacten. Ik reageerde op een berichtje in een weekblad waarin bestuursleden voor een op te richten Stichting Urgente Noden werden gevraagd. Sociale gelijkheid ligt mij erg aan het hart.’

Stichting Urgente Noden

De Stichting Urgente Noden (SUN) helpt mensen in acute financiële nood. Ze doet dat onafhankelijk, maar in nauwe samenwerking met professionele hulpverleners en de gemeente Weert. SUN Weert heeft geen eigen middelen. Zij kunnen hun werk doen dankzij de steun van donateurs (ondernemers, fondsen en particulieren). De gemeente Weert subsidieert de kosten voor kantoor en het salaris van de coördinator. De rest van het bestuur bestaat uit vrijwilligers.

Kun je met praktijkvoorbeelden aangeven hoe de Stichting Urgente Noden werkt?

‘Via hulpverleners krijgen wij een aanvraag binnen. Wij beoordelen die op enkele eenvoudige criteria en gaan tot uitkering over. Het gaat dan om relatief geringe bedragen. Zo was er iemand die werkloos was geraakt en het financieel heel moeilijk had. Voor een nieuwe baan had ze een VOG nodig (Verklaring Omtrent Gedrag). De kosten hiervan hebben wij toen vergoed. Ook een dringende sanering van een gebit kwam eens voor vergoeding in aanmerking.’

Officier van justitie

Om nog even terug te komen op je loopbaan. Vanwaar de keuze om officier van justitie te worden?

‘Als bijbaantje tijdens mijn rechtenstudie solliciteerde ik bij het kantongerecht in Sittard naar de functie van buiten-griffier, een soort secretaris van de rechter. Ik raakte onder de indruk van de taak van een kantonrechter als ‘vrederechter’; in contact met partijen conflicten oplossen. Dat wilde ik ook en na vijf jaar rechtenstudie schreef ik mij in voor de raio-opleiding: rechterlijk ambtenaar in opleiding. In de zes jaar opleiding die volgden was ik ook twee jaar werkzaam bij het parket van de rechtbank Den Bosch. Ik kreeg hele mooie uitdagende zaken en vond het heerlijk werk. Als officier van justitie leidt je opsporingsonderzoeken door de politie en beoordeel je de vervolgbaarheid van strafzaken. Bij dagvaardingen formuleer je de verdenking, presenteer je de strafzaak ter terechtzitting en neem je een standpunt in over de bewijsbaarheid van zaken en de op te leggen straf. Een lang verhaal kort: In plaats van rechter werd ik officier van justitie in Roermond.’

Wat zou je de lezers van Weert Magazine willen meegeven?

‘Ik ben niet iemand van de grote stichtelijke woorden maar ik vind wel dat we ons zorgen mogen maken over de manier waarop wij omgaan met onze aarde. De huidige maatregelen tegen klimaatverandering verlopen veel te traag. We vertrouwen ook te veel op de veerkracht van onze planeet. Laten we allemaal een extra steentje bijdragen.’