Hans Fuchs: “De belangrijkste levensvraag is: Hoe kun je gelukkig worden?”

Hans Fuchs (63), geboren en getogen in Weert, heeft op bestuurlijk en organisatorisch gebied zijn sporen ruimschoots verdiend in het onderwijs en in de cultuursector. In de jaren ’80 was hij directeur van de eerste islamitische basisschool in Nederland. Daarna vervulde hij diverse directeur- en bestuursfuncties in het onderwijs. 
Een dramatische wending in zijn privéleven deed hem besluiten voortijdig met pensioen te gaan. In het buitengebied van Weert-Tungelroy kocht hij een groot huis met landerijen en vond er de rust in de natuur en de aanleg van een permacultuur moestuin en voedselbos. Zijn levensfilosofie wordt bepaald door de vraag ‘Hoe kun je gelukkig worden en anderen gelukkig maken?’

Momenteel is hij voorzitter van de Cultuurtank Limburg, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Centrum voor de Kunsten in Eindhoven en lid van de Raad van Toezicht van Omnia Jeugdzorg. Als hij er voldoende uitdaging in ziet, gaat hij aan de slag als interim bestuurder in het onderwijs. 

Als avonturier en wereldreiziger nam hij deel aan een roadtrip per motor van New York naar Rio de Janeiro; fietste hij op ruim 5000 meter hoogte door Tibet, en reed helemaal alleen met een oude Jeep dwars door Afrika. 

Zijn maatschappelijke betrokkenheid is groot. Wordt hij getriggerd dan schroomt hij niet om, gevraagd of ongevraagd, zijn expertise in te zetten. Hans Fuchs is een eigenzinnige duizendpoot met een schat aan ervaringen en anekdotes.

Cultuur & politiek

In het dagelijkse leven ben je onder andere voorzitter van de Cultuurtank Limburg. Wat doet de cultuurtank en wat is jouw rol in het bijzonder?

De Cultuurtank bestaat uit zestien inhoudsdeskundigen uit meerdere disciplines die het provinciebestuur adviseren op het gebied van cultuur, met name over de toekenning van subsidies. We hebben het dan over tachtig tot honderd aanvragen per periode van vier jaar en dan gaat het over echt grote bedragen. 
Het is mijn taak de vergaderingen technisch goed te laten verlopen en namens de cultuurtank een advies te schrijven welke instelling subsidie zou moeten krijgen. Wij doen dat werk zeer zorgvuldig, nemen goed gemotiveerde besluiten en zijn daarover optimaal transparant. 

Je bent voorzitter van D’66 kring Weert. Van alle partijen staat jouw partij in de peilingen op het grootste verlies ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Waar is het misgegaan?

Ik heb mijn hele leven D’66 gestemd vanwege het redelijk alternatief, de wens om de democratie te blijven ontwikkelen, de aandacht voor onderwijs, kunst en cultuur en de positiviteit die D’66 uitstraalt. In 1988 schreef ik mee aan het landelijk D’66 partijprogramma voor de verkiezingen van 1989.

Toen al was ik ervan overtuigd dat controle en beheer niet de oplossing kon zijn voor alle specifieke situaties. Als directeur van een basisschool werd ik iedere week geconfronteerd met informatie over nieuwe wet- en regelgeving. Geef mensen ruimte en vertrouwen! In de politiek moeten we af van de Pavlovreactie dat de oplossing ligt in wet- en regelgeving. 
Wat de huidige peilingen betreft: Inhoudelijk is er niks mis met de D’66 standpunten. Qua sympathie is er het een en ander fout gegaan. Door een bepaalde mate van arrogantie, beeldvorming en framing is de partij de aansluiting met de samenleving gedeeltelijk kwijtgeraakt.

Met jouw bestuurlijke en organisatorische ervaring zou je in de lokale politiek een rol van betekenis kunnen spelen. Gaat dat ervan komen?

Er zijn zeker maatschappelijke ontwikkelingen in Weert die ik met bijzondere interesse volg. Je weet nooit hoe het leven loopt en ik hou van uitdagingen maar op dit moment speelt er niets op dat gebied. Je ziet me in november wel terug op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Jeugd in Weert

Mijn geboortehuis stond aan de Diesterbaan, recht tegenover De Lichtenberg. Later verhuisden wij naar de Baroniestraat. Wat mij mede gevormd heeft is het feit dat ik in een katholieke omgeving ben opgegroeid waarin de kerk zijn volgelingen in zijn greep hield. Het heeft mij gevormd in mijn onafhankelijkheid, mijn dwarsheid en mijn weerzin tegen rigide systemen. 

In mijn jonge jaren heb ik veel tijd doorgebracht in café De Harmonie. Mijn studiebeurs ging er grotendeels op aan drank. Met het cafévoetbalteam werden we kampioen van Weert. Ook ben ik jaren roadie geweest bij VIDO, de spraakmakende Weerter band met hun ‘containerrock’. Ze hebben nog ooit een optreden in openluchttheater De Lichtenberg verzorgd; moesten we vooraf het onkruid van de tribune schrapen. Prima zaak overigens dat de restauratie nu aangepakt wordt in een groter project samen met de kazerne. In een samenwerkingsverband met meerdere culturele instellingen is het ongetwijfeld mogelijk De Lichtenberg exploitabel te maken. De vraag daarbij is niet of er genoeg geld is maar of we dat ervoor over hebben.

De keerzijde van geluk

Sinds 2021 woon ik weer in Weert. Daarvoor woonde ik in Eindhoven en Heeze. Ik kwam terug naar Weert omdat mijn toenmalige vriendin Anja Wijker op de dag dat we samen zouden verhuizen van Eindhoven naar Heeze, op 19 oktober 2019, een einde aan haar leven maakte. Het was de moeilijkste periode uit mijn leven. Ik kreeg een korter lontje op mijn werk, raakte sneller geïrriteerd en nam ontslag. Ik wilde weg uit Heeze, mijn verdriet in een andere omgeving verwerken. 
Met Anja, een Weerter meisje, had ik al een relatie op mijn negentiende. Zij was zestien en we leken voor elkaar geschapen. Misschien dat mensen haar nog kennen uit de tijd dat ze toneelspeelde bij Tierelantijn. Ook heeft ze enkele jaren opgetreden in de Bonte Avonden van de Rogstaekers. Wij kochten onze meubels bij de kringloop en gingen hier in Weert samenwonen. Het leven loopt zoals het loopt en in 1991 scheidden zich onze wegen. We woonden allebei in Eindhoven toen we elkaar 28 jaar later weer tegenkwamen. Haar man was overleden en ik was gescheiden. Ik heb altijd het gevoel gehouden dat ik haar weer zou tegenkomen. We troffen elkaar en binnen een uur was het gevoel hetzelfde als in onze jeugdjaren. Mijn rusteloze ziel kwam tot rust terwijl ik zag dat het met haar niet al te best ging. Ze was dertig jaar onder psychiatrische behandeling geweest. Zij werkte bij de politie in regio Eindhoven en ik bij de stichting Openbare Basisscholen in Helmond. Na 10 maanden besloten we in een rustiger omgeving in Heeze samen te gaan wonen. Helaas raakte ik haar toen plotseling kwijt. Mijn levensfilosofie van ‘zoeken naar geluk’ kreeg een behoorlijke knauw. 
Hier in Weert lukt het mij steeds beter om mijn draai weer te vinden. De motivatie om iets te doen of te laten, moet ik wel volledig uit mezelf halen. Ik heb geen kinderen, niemand hier in huis om iets mee te delen.

Wereldreiziger

Je bent avontuurlijk ingesteld. Welke grote reizen heb je ondernomen?

Mijn laatste reis had te maken met mijn wens om de wereldkampioenschappen voetbal in Qatar te bezoeken. Ik zat in een rouwperiode en zocht wat afleiding en vertier. Het lukte mij echter niet om een kaartje te bemachtigen. De geplande tijd in het buitenland wilde ik toch benutten voor een reis. Op Marktplaats stond een auto te koop van een Nederlandse eigenaar; af te halen in Johannesburg. Ik besloot de auto te kopen en hem dwars door Afrika terug naar Nederland te rijden. Ik vloog naar Johannesburg en begon een indrukwekkende reis door Afrika. Onderweg begaf de auto het enkele malen maar er waren altijd wel hulp biedende mensen. In Malawi reed ik in een dorp de vering van de auto kapot. Het hele dorp liep uit en na enig laswerk kon ik enkele uren later mijn reis weer voortzetten.

Met een motor reed ik 30.000 km van New York naar Rio de Janeiro op weg naar het WK voetbal 2014 en in 2016 ging ik fietsen in het noorden van India. Daar ligt op 5350 meter de hoogste pas ter wereld waar je met een fiets overheen kunt. Die uitdaging wilde ik graag aangaan. In Leh, een stad in Ladakh in het Tibetaans Hoogland nam ik deel aan een gratis gastcollege van de Daila Lama. Een toevallige maar fantastische ervaring. Hij maakte duidelijk dat de belangrijkste levensvraag niet is ‘Wat is de zin van het leven?’ maar ‘Hoe kun je gelukkig worden?’ Daardoor vielen voor mij wat puzzelstukjes op hun plaats.

Waar kwam die drang naar avontuur vandaan?

Op mijn twintigste werd ik me door het overlijden van een buurman voor het eerst serieus bewust van de eindigheid van het leven. Toen nam ik me voor dat als mijn tijd gekomen was ik terug zou kunnen kijken op een goed leven. Ik ben impulsief en zoek graag de uitdaging op. Dan loop je risico’s maar ik kan redelijk goed dealen met onvoorziene omstandigheden die op mijn pad komen.

Onderwijs

Van oorsprong ben je een onderwijsman. Hoe zag jouw onderwijscarrière eruit?  

Na mijn militaire dienst meldde ik mij in 1982 als onderwijzer op de arbeidsmarkt maar er waren destijds nauwelijks banen in het onderwijs. Ik had verkering met Anja en haar vader was sportdocent aan het vormingscentrum in Weert. Toen daar de leraar metaal ziek werd,  loodste hij me er binnen als tijdelijk vervanger. Ik had nog nooit een lasapparaat in handen gehad! Door bij de leerlingen te hameren op teamwerk en de bereidheid elkaar te helpen maakte ik handig gebruik van de kennis en vaardigheid binnen de groep. Twee leerlingen met een LTS-achtergrond leerden de anderen lassen. Zo werden die zes weken vervanging toch een succes.

Na nog enkele vervangingen kwam ik in het vormingswerk in Helmond terecht. Daar deed ik ervaring op in het randgroepjongerenwerk met Marokkaanse jongeren. 1988 wilde een groep Marokkaanse ouders in Eindhoven de eerste islamitische basisschool oprichten. Zij hadden totaal geen kaas gegeten van het Nederlandse onderwijsstelsel en zochten een directeur. De inspecteur van het onderwijs adviseerde hen met mij contact op te nemen. Ik was 28 jaar, had geen enkele bestuurlijke ervaring en had, buiten stages tijdens mijn opleiding aan de pabo, nog nooit lesgegeven op een basisschool. Toch werd ik directeur aan die school in Eindhoven. Dat was pionieren! 

Drie maanden nadat we van start waren gegaan kregen we te maken met een bomaanslag door de stichting GISIN: Geen Islamitische School In Nederland. Er volgde een tweede dreiging en de landelijke media stortten zich op de zaak. Ik onderhield contacten met politie, justitie en de landelijke overheid. In Parijs bezocht ik een bijeenkomst van de Arabische Liga en bouwde een netwerk op om in die smeltkroes van culturen de juiste weg te vinden. Na vijf jaar stond er een goed functionerende islamitische school en was ik toe aan een nieuwe uitdaging. Ik was intussen begonnen aan de opleiding Onderwijskunde toen de Onderwijsbegeleidingsdienst Eindhoven me belde of ik bij hen wilde komen werken. Ik kwam er als jongste medewerker binnen en eindigde er als directeur. 

Mijn laatste functie in het onderwijs was die van directeur-bestuurder van de stichting Openbare Basisscholen Helmond waar ik in 2021 afscheid nam. De belangrijkste reden hebben we besproken.

Je hebt een vrij eigenzinnige kijk op onderwijs en wordt nogal eens een drammer genoemd als het gaat over de functie van onderwijs en de rol van bestuurders en uitvoerders.

In ‘Leve het Onderwijs!’, een groep van onderwijsbestuurders die geloven in een nieuwe manier van besturen, was ik een van de aanjagers van de beweging ‘Van Controle naar Vertrouwen’ waarin leerkrachten en  leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen.  Het is belangrijk dat leerkrachten het gevoel hebben dat ze ertoe doen. Als leerkracht moet je weten wat je met ieder individueel kind wilt bereiken en daar ook in geloven. Als je die bezieling niet hebt kun je beter stoppen. Controle suggereert dat je zaken niet aan professionals kunt overlaten. Al die controlesystematieken vanuit de overheid of vanuit schoolbesturen belemmeren vaak zowel de leerkracht als de leerling in hun ontwikkeling. Als bestuurder moet je investeren in je personeel, niet controleren maar stimuleren en inspireren. Dat betekent op de werkvloer communiceren met je leerkrachten.

De functie van het onderwijs ligt vooral op pedagogisch vlak. Creëer een situatie waarin het kind zich gelukkig voelt. In Helmond was ons statement naar leerlingen: ‘Jouw geluk is onze motivatie’.