Gemeenteraadsverkiezingen 2022 en lokale politiek

Als er op een trapveldje voetbalploegen gevormd moeten worden, dan wordt om beurten de beste speler gekozen. De populaire veel scorende spits natuurlijk als eerste. Maar wat als deze keuze betekent dat je er vier spelers met de behendigheid van een lantaarnpaal bij moet nemen die op eigen kracht nog lang niet aan de beurt zijn maar wél vriendjes zijn van de spits?

Toch is dat zo ongeveer wat er in de politiek gebeurt. De kloof tussen burger en politiek wordt onder andere vergroot omdat het voornamelijk de lijsttrekker is die in beeld komt. Het Nederlandse kiesstelsel staat dan ook regelmatig ter discussie.

Het begrip ‘zonder last’ in de grondwetsherziening van 1983 betekent dat ieder gemeenteraadslid vrij is om te stemmen zoals hij of zij zelf wil. Juridisch is binding aan bijvoorbeeld een coalitieakkoord niet mogelijk. De praktijk is echter dat er nauwelijks sprake is van ‘vrije keus’ omdat fractieleden morele druk ervaren rekening te houden met fractiediscipline en coalitieafspraken.

Raadsleden hebben hun zetel vaak te danken aan hun plaats op de kandidatenlijst en niet aan het aantal stemmen op hen persoonlijk. Alle stemmen op kandidaten van dezelfde partij worden bij elkaar opgeteld en gedeeld door de kiesdeler (de hoeveelheid uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal beschikbare zetels). De zetels die een partij gekregen heeft worden verdeeld in de volgorde van de kandidatenlijst. (Kandidaten die 25 % van de kiesdeler hebben gehaald kunnen een hogergeplaatste kandidaat passeren.)
De kiesdeler is echter voor een betrokken burger die zijn achterban in de raad wil vertegenwoordigen, maar niet is aangesloten bij een grote partij, vaak een te hoge drempel. Doordat een grote lijst veel stemmen sprokkelt komen er dan mensen in de raad met véél minder voorkeurstemmen.

Laten we eens kijken hoe de gemeenteraad van Weert eruit zou hebben gezien als in 2018 niet het totaal aantal stemmen op de lijst bepalend was maar simpelweg de meeste stemmen per persoon?
Emans (105 stemmen), Jacobs (105 stemmen) en Houben (93 stemmen) van Weert Lokaal zouden hun zetel in hebben moeten leveren voor Smolenaers van de Partij voor Weert (415 stemmen), Van Mierlo van de PvdA
(219 stemmen) en Zincken van Juist 495 (190 stemmen).
Weert Lokaal zou dan op 8 zetels zijn uitgekomen. Door ‘lijststemmen’ en restzetelverdeling gingen er bij Weert Lokaal echter geen 3 zetels af maar kwamen er 4 bij, tot een totaal van 12 zetels.
Naast de 3 zetels die aan de neus van respectievelijk Partij voor Weert, PvdA en Juist 495 voorbijgingen moesten ook het CDA en D’66 een zetel inleveren. DUS ging er met de laatste vandoor en ging van 2 naar 3 zetels.

Wordt het tijd om de kloof tussen burger en raadslid in kleine provincieplaatsen te verkleinen door kandidaten met de meeste persoonlijke stemmen in de raad plaats te laten nemen en de koppeling met (landelijke) partijen los te laten? Ik ben benieuwd naar uw reacties?

Ton Adriaens

Reacties? Mail de redacteur, Ton Adriaens, mensendingenweert@gmail.com