Geert Gabriëls: ‘Ik wil verbinden, niet polariseren’

Het was een vrij voor de hand liggende keuze om Geert Gabriëls (44) te interviewen voor de rubriek mooimens in het themanummer MVO & Milieu:

• Al vanaf zijn studententijd is hij lid van GroenLinks;
• Van 2014 tot 2021 had hij als wethouder in Weert naast onderwijs, cultuur, leefbaarheid en sociale samenhang ook duurzaamheid, natuur, stikstofbeleid en landschap in zijn portefeuille;
• Op 2 juli 2021 werd hij benoemd tot lid van Gedeputeerde Staten van Limburg met onder andere natuur, biodiversiteit, milieu, stikstof, landschap en erfgoed in zijn portefeuille. In het complexe stikstofdossier boekte hij uitzonderlijk goede resultaten. 
  Zo’n 25 boeren lieten zich vrijwillig uitkopen. Dat waren er meer dan in alle andere provincies samen;
• 6 december 2023 werd hij beëdigd als lid van de Tweede Kamer en werd woordvoerder milieu, water, ruimtelijke ordening en duurzaam bouwen voor GroenLinks-PvdA. Zijn maidenspeech maakte veel indruk.

In dit interview geeft hij een inkijkje in zijn privéleven, in zijn drijfveren en ambities. Met het hem kenmerkende jeugdige enthousiasme lepelt hij anekdotes op uit zijn maatschappelijke en politieke loopbaan met hoogtepunten en dieptepunten.

Hoe kijk je terug op je jeugd?

Ik ben opgegroeid in de wijk Leuken aan de rand van Weert. Nog steeds voel ik de verbondenheid met die kleine gezellige gemeenschap aan de Achterstestraat. Ik heb er leuke herinneringen én kennissen aan overgehouden. Als kind was ik al druk, had uitdaging nodig, was snel afgeleid. Ik ben er nooit op getest maar iets van de ADHD-hyperactiviteit zit wel in mij. Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom mijn vader mij op schaakles stuurde. Schaken vraagt focus en concentratie. Ik ben leergierig en wil winnen en daarvoor bood schaken mij de juiste uitdaging. Op achtjarige leeftijd ging ik al naar landelijke toernooien snelschaken en behaalde mooie resultaten. Bij de Limburgse schaakkampioenschappen werd ik eerste en mocht zodoende naar het landelijk kampioenschap in Den Haag. Met de hele familie huurden we daar een huisje en speelde ik in mijn leeftijdsklasse een verdienstelijk toernooi in de top van Nederland. Schaken doe ik overigens nog steeds.

Mijn politieke drijfveer is dat toekomstige generaties ook mogen ervaren wat ik als kind op Leuken heb ervaren: natuur, schone lucht, gemeenschapszin, onbevangenheid, verbondenheid.

Wat zijn jouw karaktereigenschappen? Waar zit jouw kracht en waar je kwetsbaarheden?

Mijn kracht zit in inspireren, enthousiasmeren, vertellen. Ik ben een docent die graag uitlegt, ben analytisch, gedreven, hoopvol, positief en daadkrachtig.

Een mindere eigenschap is mijn ongeduld. Soms maak ik mijn ergernis over dogmatiek, desinformatie, onverschilligheid en oppervlakkigheid te nadrukkelijk kenbaar. En ik kan heel moeilijk ‘nee’ zeggen. Ik ga dan wel eens over mijn eigen grenzen heen. 

Ik kan emotioneel zijn en kan absoluut niet tegen onrechtvaardigheid. Het valt mij zwaar dat ik de kloof tussen arm en rijk groter zie worden, dat verdraagzaamheid, tolerantie en begrip afnemen en openlijke discriminatie toeneemt.

POLITIEK

Een Nederlandse Green Deal lijkt ver weg. Komt het nog goed met natuurherstel, vergroening en verduurzaming? 

Het probleem is dat we met vergunningen aan bedrijven eigenlijk voor een stukje toestemming voor verontreiniging geven. Ze mogen namelijk tot een grenswaarde CO2 uitstoten of afvalstoffen lozen. We hebben echter op heel veel deelgebieden vergunningen verstrekt. Als bij tien deelgebieden net binnen de grenzen wordt gebleven kan het totaal echter zeer nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid. Rondom Tata Steel zijn uitzonderlijk veel mensen getroffen door kanker. Rondom Chemours blijken ontstellend hoge concentraties PFAS in het bloed van omwonenden te zitten. We hebben het hier over onafbreekbare chemicaliën.  Chemelot loost microplastics in de Maas. De relatie tussen het bestrijdingsmiddel glyfosaat en Parkinson is aantoonbaar. Overheid en bedrijven zijn dus niet in staat gebleken de juiste grenzen te bepalen en ook de handhaving blijkt niet op orde.

De uitdaging zit in het vinden van de juiste balans tussen economisch belang en werkgelegenheid enerzijds en anderzijds natuurherstel en gezondheid van mensen. Ook de economie is gebaat bij gezonde werknemers. De zorgkosten rijzen in Nederland de pan uit. Gezondheid moet echt op één komen. Gaan we als overheid Tata Steel miljarden geven om te verduurzamen of kunnen ze dat zelf met de enorme winsten die ze naar India sluizen?
Politiek probeer ik te verbinden, niet te polariseren. Met gezondheid op één wil ik het uit een politieke links-rechtsdiscussie halen. De industrie kan daarbij een partner zijn. Je kunt als overheid je beleid richten op strenge handhaving maar je moet daarnaast bedrijven ook stimuleren en soms subsidiëren om een adequaat verduurzamingsprogramma te realiseren.

Het moet goed komen en het kan ook goedkomen als we de juiste keuzes maken. Gelukkig zijn er al bepaalde grote bedrijven die bezig zijn met circulariteit en verduurzaming maar de overheid lijkt het op dit moment van ondergeschikt belang te vinden.  Verkeerde keuzes worden nogal eens verantwoord met oneerlijke informatie. Ik ben echter positief ingesteld: Het moment dat we grotere stappen zetten zal een keer komen. Mijn taak als politicus is mensen ervan te overtuigen dat de juiste keuzes op het gebied van natuur en milieu én goed zijn voor het individu én voor het collectief.

Fatsoenlijk gedrag en omgangsvormen zijn in de Tweede Kamer soms ver te zoeken: Pepijn van Houwelingen (FvD) dreigt met tribunalen, fatshaming van Frans Timmermans door Geert Wilders, Thierry Baudet bedreigt Jesse Klaver. Zijn dit vertegenwoordigers van een moreel aftakelend volk?

FvD, PVV en tot op zekere hoogte ook de BBB zetten met hun uitspraken en berichten op sociale media de laatste tijd de rechtstaat en daarmee de democratie flink onder druk.
Deze politici plaatsen vorm boven inhoud. Frans Timmermans wordt aangevallen op zijn gewicht of op zijn ‘riante’ huis maar niet op de inhoud want dan wordt het voor hen te ingewikkeld omdat het gewoon klopt wat hij zegt.

Een aanzienlijk deel van de bevolking gaat hierin mee. Dat heeft naar mijn mening vooral te maken met de afnemende, serieuze informatievoorziening en de beeldvorming via sociale media. Ook de verarming in het onderwijs op het gebied van burgerschap, maatschappijleer en de ontwikkeling van een kritische denkvermogen en de weerslag hiervan op de opvoeding spelen hierbij een rol.

De kiezer heeft gesproken dus laat er maar eens een rechts kabinet komen. Ik ben echt benieuwd of de politieagent, de onderwijzer, mensen in de zorg, de cultuursector, de LHBTI-gemeenschap en al die ‘hardwerkende Nederlanders’ waarvan men zegt ervoor op te komen straks tevreden zijn of dat het de bedrijven zijn die zich in de handen wrijven.

Je staat bekend als zachtaardig, emotioneel betrokken en gevoelig voor kritiek. In de politiek maar ook in de media wordt steeds vaker op de man gespeeld. Is jouw huid dik genoeg om daarmee te dealen?

Het raakt mij als mensen die mij kennen mij op basis van oneigenlijke informatie bekritiseren. Ik ben gelukkig niet onverschillig maar authentiek in mijn betrokkenheid en emotie. In debatten zal ik altijd vanuit de inhoud reageren. In dergelijke situaties voel ik me krachtig om vanuit mijn kennis en verbale vaardigheid te reageren.

De vele haatmails die ik als politicus van onbekenden krijg, laat ik gemakkelijk van mij afglijden. Ik reageer dan met ‘Ik vind dit interessant, zullen we een keer afspreken?’ Dan hoor je niets meer.

Raadslid, wethouder, gedeputeerde, kamerlid. Zou je in een toekomstige regering met GroenLinks-PvdA een plek als staatssecretaris of minister ambiëren?

Als die vraag zou komen en men mij geschikt acht voor een taak die mij aan het hart ligt zal ik dat zeker overwegen. Ik wil kijken hoever ik kan komen in de strijd voor mijn idealen.
Er komt natuurlijk een moment dat ik uit de politiek stap en die verantwoordelijkheid afbouw. Misschien word ik dan weer docent, of voorzitter van de vogelbescherming of ga ik vanuit een maatschappelijke betrokkenheid weer lokale dingen doen. Wie weet?

PRIVÉ

Je was reisleider in Rusland, verkiezingswaarnemer in Moldavië en je nam deel aan democratiseringsprojecten in de provincie Donetsk in Oost-Oekraïne. Dat is nu oorlogsgebied. Hoe heeft het zover kunnen komen?  

Een anekdote maakt misschien duidelijk hoe de staatspropagandamachine de denkbeelden van inwoners beïnvloed: Tijdens de Parlementaire Assemblee OVSE in Wenen ontmoette ik laatst Svetlana Tichanovskaja, de Wit-Russische oppositieleider die het bij de presidentsverkiezingen opnam tegen Loekasjenko. Een foto van onze ontmoeting plaatste ik op Instagram met als onderschrift ‘Zij is een heldin’.

Een van mijn volgers, notabene een homoseksuele jongen uit Rusland, reageerde met ‘Vind jij dit echt?’ Hij was het totaal niet met mij eens. Het was allemaal prima in Rusland en buurland Wit- Rusland. Zelfs deze jongen die weet welke vrijheden wij kennen verdedigt dictatoriale regimes en wijst mij op de westerse agressie en de Oekraïense ‘nazi’s’. 

Je bent enorm energiek, staat altijd ‘aan’. Hoe zorg je voor ontspanning?

Onze tuin is ons paradijs. Ik hou ervan om met een goed glas wijn in de hand samen met Roy buiten te genieten van nieuwe wilde planten en bloemen, vogels die af en aan vliegen of de egel die rondscharrelt.

Films kijken is voor ons ook heel ontspannend net als het spelen van bordspellen met vrienden. Met Wingspan kunnen we echt uren bezig zijn. Het is een tactisch spel waarin je door vogels in je persoonlijke natuurgebied uit te zetten voedsel, eieren en punten verzamelt.

Op 6 juni 2015 ben je getrouwd met Roy van der Heijden. Wat betekent hij voor jou?

Roy is mijn ankerpunt, het rustpunt in mijn leven. Waar ik soms met veel woorden iets probeer uit te leggen kan hij in enkele woorden veel duidelijker zijn. Hij is ook een beetje mijn geweten. Ik ben een denker. Op inhoud kan ik goed structureren maar in het dagelijks leven ben ik snel afgeleid en chaotisch. Roy is wat dat betreft het tegenovergestelde, een doener. Hij bouwt niet alleen in een mum van tijd een pergola en kan voortreffelijk koken, hij zit ook in het bestuur van ‘Kerstavond voor Iedereen’, zingt bij de ‘Streetsingers’ en zit ook daar in het bestuur. Ook was hij een tijdje voorzitter van de wijkraad Fatima. Wat ik in de politiek doe, doet hij heel praktisch in de maatschappij, sociaal en verbindend.

Waar je maar kan zet jij je in voor de rechten van de LHBTIQ+ gemeenschap. Wereldwijd is er echter steeds minder tolerantie en begrip voor deze groep. Is het tij te keren?

Het zijn inderdaad moeilijke tijden. Ik blijf strijdbaar en blijf proberen te verbinden waarbij ik er ook niet voor terugschrik om met de kennis die ik heb de ander voortdurend en hard te confronteren met de beperktheid van zijn stellingname. Roy is daar nog stelliger in dan ik. Op feestjes de lieve vrede bewaren ligt wat dat betreft achter ons.

Hoogtepunten en dieptepunten?

Als tweede kamerlid heb ik met door mij ingediende moties al behoorlijke resultaten geboekt. Vergunningaanvragen die voorheen op criteria van de MER (milieu effect rapportage) werden beoordeeld gaan in de toekomst ook beoordeeld worden op een GER (gezondheid effect rapportage). Mijn belangrijkste wapenfeit is misschien wel de versterking van het toezicht op het vergunningenstelsel. In de voorjaarsnota wordt opgenomen dat daar substantieel meer geld naar toe gaat.

Dieptepunten heb ik eigenlijk niet gekend. Ik ben een gezegend mens, opgegroeid in een warm, liefdevol gezin. Mijn coming out was een worsteling maar om dat nou een dieptepunt te noemen? Politiek gezien was mijn tijd als wethouder tijdens de coronacrisis en de bestuurscrisis die daar bovenop kwam best pittig. Daar heb ik wel slapeloze nachten van gehad. Ik heb het als onrechtvaardig ervaren dat Jos Heijmans tijdens de bestuurscrisis zijn pijlen op mij richtte. Ik had altijd een goede band met hem, gunde en gun hem het beste. Des te vervelender was het dat hij zowel bij GroenLinks als bij Johan Remkes, formateur van het provinciebestuur, onterecht mijn integriteit in twijfel trok. Ik vond dat jammer en heb dat achter mij gelaten.

Geert Gabriëls
Geboren in Weert op 30 oktober 1979. Opgegroeid in de wijk Leuken bij vader Wel, moeder Mariet en zus Anke. Op de Philips van Horne Scholengemeenschap deed hij in 1997 eindexamen vwo in maar liefst 8 vakken: Nederlands, Engels,  natuurkunde, scheikunde, wiskunde B, economie, Russisch en Latijn.

Vervolgstudies:
• Fysische geografie aan de Universiteit Utrecht;
• Lerarenopleiding sociale geografie aan de Radboud Universiteit Nijmegen;
• Russisch aan de Polytechnische Universiteit Sint-Petersburg;
• Slavistiek en Oost-Europakunde aan de Katholieke Universiteit Leuven;
• Antroposofisch onderwijs aan de Hogeschool Helicon/Leiden;
• Reisleider aan het Instituut Voor Opleidingen in de Reiswereld in Utrecht

Loopbaan:
• Docent aardrijkskunde aan het Bonnefanten College Maastricht;
• Docent fysische geografie aan de Fontys Lerarenopleiding in Tilburg;
• Reisleider SRC-cultuurreizen naar Rusland.

Politieke carrière:
2010-2014: gemeenteraadslid in Weert
2014-2021: wethouder in Weert
2021-2023: lid Gedeputeerde Staten Limburg
Sinds 06-12-23: lid Tweede Kamer

• Als lid van VNG International werkte Geert aan democratiseringsprojecten in Oekraïne en Moldavië.
• In 2019 vormde hij samen met Ger Koopmans het informateurskoppel dat voor het eerst in de geschiedenis in Limburg een extraparlementair college van gedeputeerden realiseerde. 
• Sinds 1 september 2023 is Geert ambassadeur LGBT World Beside, een non-profitorganisatie die LHBTIQ+ asielzoekers en vluchtelingen ondersteunt.
• Vanaf 1 januari 2024 is hij een van acht leden van de Staten-Generaal die Nederland vertegenwoordigen in de Parlementaire Assemblee OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa.