Chantal Saes: ‘Er zit zoveel wijsheid, kennis, ervaring en kracht in onze ouderen’

Chantal Saes (30) ken ik nog uit de tijd dat ik docent was bij de SPW-opleiding van Gilde Opleidingen in Weert. Het was een rustige, ietwat verlegen leerling. Zij hield er niet van om in het middelpunt van de belangstelling te staan maar was wel een van de verstandigste en veruit ijverigste van de klas.
Nu zit er een zelfbewuste jonge vrouw tegenover mij, sinds februari 2016 zelfstandig ondernemer. Eerst onder de naam Ouku Consultancy en sinds augustus 2021 onder de naam Leven met een glimlach. Zij richt zich op advisering van gemeenten en maatschappelijke organisaties op het gebied van woonprojecten en het stimuleren en activeren van de inbreng van toekomstige bewoners. Maar ook individuele hulpvragers op dit gebied kunnen bij Chantal terecht.

Zij is een van de initiatiefnemers van Hofje het Genietschap aan de Suffolkweg in Weert, een multicultureel seniorenhofje met sociale huurwoningen voor bewoners van 50 jaar of ouder waar buren voor elkaar zorgen als dat nodig is. Het hofje kreeg niet alleen veel aandacht in de regionale pers maar ook landelijk op tv in het programma Kassa.

Wat is het bijzondere aan dit project ten opzichte van andere sociale huurwoningprojecten?

‘Het unieke van dit project is dat de bewoners er vanaf de start bij betrokken waren. Binnen de kaders van sociale huurwoningen dachten zij mee en beslisten ze ook mee. In de koopsector komt dit vaker voor maar voor sociale huur is dit vrij uniek. Zo was er een potentiële bewoner die vroeger in de bouwwereld werkzaam was. Hem nam ik dan mee als ik aan tafel zat met Wonen Limburg en de Gemeente. Daar werd in het begin raar van opgekeken. Bovendien maakte het multiculturele aspect dit project extra bijzonder.’

Kun je in het kort de ervaringen weergeven die aan de realisatie van ‘Hofje het Genietschap’ voorafgingen?

‘Het was een lange weg om Hofje het Genietschap gerealiseerd te krijgen. Ik ben er ruim zeven jaar mee bezig geweest. Vanuit mijn opleiding Toegepaste Gerontologie aan de Fontys Hogeschool Eindhoven liep ik in 2014 stage bij het Platform Allochtone Zorg, Burgerkracht Limburg. Ik bestudeerde er de woonwensen van 50-plussers met een migratieachtergrond. Hieruit kwam naar voren dat het aanbod niet aansloot bij de wensen en behoeften. Mensen wilden iets voor elkaar betekenen, maar ook samenwonen en genieten van de oude dag. Ik ontdekte dat het ook belangrijk was deze mensen de kans te geven om mee te denken en mee te beslissen over hoe ze wilden wonen. Eigenlijk is toen al het idee geboren voor een multicultureel seniorenhofje.
Het persoonlijke contact met de mensen hier in Weert heeft mij steeds de kracht gegeven door te gaan. We hebben een band opgebouwd en we hebben het samen voor elkaar gekregen. Een van de super gemotiveerde kandidaat-bewoners is helaas voortijdig komen te overlijden. Op zijn verzoek heb ik hem in het hospice nog bezocht. Hij wilde mij zelfs in die laatste dagen nog bedanken voor mijn inzet en gaf aan hoe blij hij was dat hij zijn inbreng nog had kunnen hebben bij de realisatie van Hofje het Genietschap.’

Is het multiculturele aspect er voldoende uitgekomen?

‘Uiteindelijk wel. Het is niet gemakkelijk om in contact te komen met de doelgroep migranten-ouderen maar nu woont er een oudere mevrouw van Marokkaanse afkomst, een Arubaanse man, een alleenstaande Indische mevrouw en een echtpaar met een Indische achtergrond. Daarmee is veertig procent van de woningen bezet door mensen met een migratieachtergrond. Zes autochtone Nederlanders wonen in de resterende huizen. De jongste bewoner is in de zestig en de oudste eind tachtig. De elfde woning van het complex is ingericht voor gemeenschappelijk gebruik.’

Jouw opleidingstraject?

‘Het begon in 2011 met een stage bij de Stichting Land van Horne tijdens de opleiding Activiteitenbegeleiding Sociaal Pedagogisch Werker van Gilde Opleidingen in Weert.
Daarna volgde een studie Toegepaste gerontologie aan de Fontys Hogeschool Eindhoven, een Minor Intercultureel Werken Ouderenzorg aan de Hogeschool Saxion in Enschede en in 2019 knoopte ik daar nog een studie Management in de gezondheidszorg aan vast.’

Waar kwam bij jou die speciale aandacht voor niet-westerse allochtonen ouderen vandaan?

‘Ik ben opgegroeid en woon nog steeds in de multiculturele wijk Keent. Dat heeft zeker een rol gespeeld. Als kind al ervoer ik de gezelligheid en saamhorigheid in deze hechte, warme buurt. De ouderen hoorden er altijd bij, ongeacht hun afkomst. Ze werden gerespecteerd, gekoesterd en waren van betekenis. Ook nu nog heb ik een prima contact met mijn buren en mijn bejaarde Marokkaanse overbuurvrouw.

Tijdens mijn studie Toegepaste gerontologie richtte ik mij vooral op intercultureel werk. Ik liep onder andere stage bij de Marokkaanse zorgunit van Zorgcentrum Rosendael in Utrecht en de Stichting Hamiëd in Julianadorp op Curaçao.
Tijdens eerdere stages in verpleeghuizen kwam ik mensen tegen die eenzaam op hun kamertje zaten te wachten tot de dag voorbij was. Mensen waarvoor het allemaal niet meer hoefde. Mensen die het gevoel hadden dat ze er niet meer toe deden en weinig tot geen familie zagen.
Maar tijdens de stage op Curaçao zag ik dat het ook anders kon. Het verpleeghuis werd daar gezien als één grote familie. Er was sprake van meer verbondenheid. De mensen werden er echt gekoesterd en familie kwam geregeld op bezoek. Deze mensen straalden veel meer levensvreugde uit dan de mensen die ik tot dan toe in Nederland ontmoet had.

In 2016, na het behalen van mijn hbo-diploma, ontwikkelde ik samen met een maatschappelijke organisatie een visie op wonen en ouder worden. Ik merkte dat er een gat zat tussen vraag en aanbod als het ging om alternatieven voor het oude verzorgingshuis. Ik deed onderzoek naar kleinschalige woonvormen en de invloed van de medewerkerssamenstelling op de kwaliteit van het zorgproces. In Limburg bleek behoefte aan een woonvoorziening voor niet-westerse allochtonen. Ik ben verder gaan onderzoeken aan wat voor specifieke woonvoorziening deze mensen behoefte hadden. Uiteindelijk is het een woonconcept geworden dat niet alleen ingezet kan worden voor niet-westerse allochtonen. Het is een woonconcept dat breed uitgerold kan worden en waar iedereen, jong en oud, ongeacht de culturele achtergrond, gebruik van zou kunnen maken.’

In hoeverre hebben persoonlijke ervaringen meegespeeld in de keuzes die je hebt gemaakt?

‘Al tijdens mijn eerste stages vanuit het mbo ben ik anders naar mijn opa gaan kijken. Ik vroeg me af wat zijn toekomst zou worden, welke zorg hij nodig zou hebben. Ik ging meer in mogelijkheden denken dan in onmogelijkheden. Het veranderde mijn kijk op het leven, maar ook op mijn rol als kleindochter én mantelzorger. Door anders met hem om te gaan blijft hij zich nu, ondanks zijn dementie, gezien en gehoord voelen. Hij blijft onderdeel van de maatschappij en ervaart een hogere kwaliteit van leven. Ook dat ligt aan de basis van Leven met een Glimlach. Wij doen er als familie alles aan om opa zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Zolang hij er nog is doen we de dingen die wel nog mogelijk zijn en genieten daar samen van. Dat zie je bij andere culturen ook maar die staan er vaak alleen voor. Ik heb voor opa ZorgMies kunnen inschakelen, een organisatie die meehelpt de dagstructuur voor hem te behouden. Maar veel mensen weten niet de juiste wegen te vinden.

Als uiteindelijk een andere woonvoorziening noodzakelijk wordt, schieten onze verpleeghuizen in mijn optiek tekort. Alles is afgemeten in tijd, iedere handeling moet geadministreerd worden. Het personeel, waar ik grote bewondering voor heb, krijgt niet de tijd om een praatje te maken, de cliënt te geven wat op dat moment in die situatie nodig is. Voor het verplegend personeel is dat heel frustrerend.’

Op jouw site las ik dat je op het vmbo nog totaal geen idee had wat je daarna wilde gaan doen. De persoonlijke ontwikkeling die jij doormaakte kan een voorbeeld zijn voor jongeren. Wat heb je nodig om van een schuchtere basisschoolleerling met een start op het vmbo uit te groeien tot zelfstandig ondernemer op hbo-niveau?

‘School was aanvankelijk niet aan mij besteed. Het interesseerde me totaal niet. Ik begon zelfs pas met lezen in groep zeven. Ik deed mijn eigen ding. Mijn cito-score gaf havoniveau aan maar daar wilde ik eigenlijk niet naar toe. Het werd al snel vmbo en zelfs daar dreigde ik overgeplaatst te worden naar het praktijkonderwijs omdat de theoretische stof mij in het geheel niet boeide. Met enige moeite slaagde ik voor de toelating tot het mbo. Docenten en medeleerlingen daar beoordeelden mij regelmatig in termen van ‘te weinig assertief’ ‘zo kom je er niet’, ‘je zult jezelf méér moeten laten zien en ambitie tonen’. Van binnen kreeg ik echter steeds meer de overtuiging dat het me wel ging lukken maar dat sprak ik niet uit. Het waren vooral de stage-ervaringen en een bijbaantje in de ouderenzorg die mij motiveerden. Daar ging ik geloven in mezelf want daar kreeg ik waardering voor en erkenning van mijn capaciteiten. Toen ik er toch in slaagde op het hbo terecht te komen bleek dat ik mijn bestemming gevonden had. Hier voelde ik me thuis, hier kon ik mijn talenten inzetten. Vanaf toen kon ik een grote dosis doorzettingsvermogen ontwikkelen. Het was voor mij al snel duidelijk dat ik zelfstandig ondernemer wilde worden, niet gebonden zijn aan regels en structuren. Ik wilde het op mijn manier gaan aanpakken, vanuit mijn visie.’

Jouw persoonlijke achtergrond en je drijfveren om te komen tot Leven met een glimlach?

‘Het gezin en de buurt waarin ik ben opgegroeid waren daarin belangrijke factoren. Familieband, de omgang met mijn opa, de gezelligheid in een multiculturele gemeenschap, het zijn allemaal zaken die verband houden met Leven met een glimlach. Het was al in 2016 dat ik in een creatieve opwelling wilde gaan schilderen. Ik kocht een canvasdoek en verf en ging aan de slag. Het werd een gestileerde glimlach en de tekst die jaren later mijn bedrijfsnaam zou worden.’

In 2018 had je politieke aspiraties. Je stond vierde op de verkiezingslijst van de PvdA voor de gemeenteraadsverkiezingen in Weert. Waarom zagen we je dit jaar niet terug?

‘Voor mijn gevoel kan ik meer voor mensen betekenen met wat ik nu doe dan in de politiek. Politiek is een log systeem waar je nauwelijks vooruitgang boekt. Een verandering doorvoeren kost enorm veel energie en tijd. Dat hebben we ook gemerkt bij de realisatie van het hofje.
Het bouwproject is eindelijk klaar maar de binnentuin moet nog worden ingericht en is eigendom van de gemeente. Dan loop je weer voortdurend tegen trage ambtelijke molens aan, ambtenaren van verschillende afdelingen met ieder hun eigen deelgebiedje, of regelgeving die inheemse beplanting voorschrijft terwijl bewoners de voorkeur geven aan een palmboompje. De gemeente Weert is daarin echt geen uitzondering. In die ambtelijke en politieke realiteit zou ik doodongelukkig worden.’

Wat is het volgende project dat je onderhanden neemt? Welke nieuwe uitdagingen wil je aangaan?

‘In de periode van 2014 – 2021 was ik vooral bezig met het realiseren van het Hofje. Toen Hofje het Genietschap een feit was had ik behoefte aan een moment van bezinning. Hoe wilde ik verder? Ik voelde dat ik meer wilde gaan doen dan alleen woonprojecten begeleiden. Vandaar dat ik in mijn bedrijfsnaam sinds kort ‘Ouku Consultancy’ heb doorgehaald en nog uitsluitend spreek over ‘Leven met een glimlach’.

Op dit moment ontwikkel ik online trainingen en cursussen voor mantelzorgers. Daarnaast blijf ik me natuurlijk wel nog met woonprojecten bezighouden. Vanuit Venlo heb ik nu de vraag van een Molukse stichting gekregen om hen te helpen met een woonproject. Wonen Limburg en de gemeente Venlo zijn daar ook bij betrokken. Mijn rol daarbij is vooral adviserend. Hier in Weert was ik kartrekker en spin in het web maar een tijdsinvestering van zeven jaar ga ik niet meer aan. Mijn belangrijkste doel is dat bewoners betrokken worden bij het gehele traject, dat zij in hun kracht komen en zich gerespecteerd voelen. Mogelijk leidt het Venlose project tot meerdere pilots in de provincie. En dan zou het helemaal mooi zijn als er meer wordt samengewerkt en de uiteindelijke bewoners van begin af aan mee mogen denken en beslissen.’