Birgit Op de Laak, burgemeester van Nederweert: ‘Alleen ga je snel, samen kom je verder’

Birgit Op de Laak (60), is nu drie jaar burgemeester van Nederweert. Binnen de kortste keren was ze ingeburgerd in de Nederweerter samenleving. Terwijl het voor startende burgemeesters in andere plaatsen een helse zoektocht naar woonruimte lijkt, betrok zij drie maanden na haar aanstelling, met haar man, een tijdelijke woonunit op een bouwkavel in Ospel. Van daaruit verkende ze Nederweert, het uitgebreide buitengebied en de dorpskernen Ospel, Ospeldijk, Budschop, Nederweert-Eind en Leveroy. Ze ging op pad met wethouders en raadsleden en bezocht verenigingen, maatschappelijke organisaties en buurtschappen. 
Ze is getrouwd met fysiotherapeut Herman Peeters (61), en samen hebben ze twee dochters Annefloor (29) en Eline (26) die het ouderlijk huis al verlaten hebben. Ze geniet van het wonen in hun nieuwe, duurzame huis, wandelingen in de Peel én vooral van haar kleinzoon Kaj (2½).

Ik praat met haar over haar carrière in het sociaal-culturele werk en in de politiek, het ambt van burgemeester, politieke highlights maar natuurlijk ook over de mens Birgit Op de Laak; haar drijfveren, overtuigingen, zorgen en twijfels en alles wat het leven leuk maakt.
Haar levensmotto: Alleen ga je snel, samen kom je verder.

Vanwaar dit motto?

‘Het mooie aan politiek vind ik het samen een route verkennen, met mensen praten, draagvlak vinden in de samenleving en samen stappen zetten. Je kunt wel overtuigd zijn van jouw visie en jouw route maar het is de vraag of anderen dan ook met hart en ziel deze weg willen bewandelen. Dat motto hanteerde ik al in mijn werk in de sociaal-culturele sector en nu dus ook in het lokaal bestuur.’

Politiek

In Horst aan de Maas was u negen jaar raadslid en fractievoorzitter van de PvdA. Daarna volgden nog eens negen jaar als wethouder. Ruime politieke ervaring dus met een linkse signatuur. Waar kwamen die politieke aspiraties vandaan?

‘Ik werkte en woonde ruim acht jaar in Rotterdam. Toen ik terugkeerde naar Horst verbaasden mij de cultuurverschillen. Waarom hebben de mensen het hier niet over hun eigen leefomgeving en hoe die te verbeteren? Waar vindt dat gesprek plaats? In Rotterdam lag dat letterlijk op straat. Dat leefde onder de mensen. In Noord-Limburg werd deze discussie bijna uitsluitend in georganiseerde maatschappelijke of politieke verbanden gevoerd, over de hoofden van de mensen heen. Daarin wilde ik verandering brengen. Ik wilde mee vormgeven aan de ideeën die onder de mensen leefden door rechtstreeks met hen in gesprek te gaan. Het debat daarover in de politieke arena wilde ik graag aangaan om daarmee een omslag te realiseren.’

Een burgemeester staat als onafhankelijk ambtsdrager boven de politieke partijen maar mag wel duidelijk eigen standpunten hebben en lef en daadkracht tonen. Brengt dat u soms in een moeilijke spagaat?

‘Dat brengt mij niet in een spagaat en dat heeft dan ook weer alles te maken met mijn levensmotto. Ik heb geen starre principiële standpunten. Het is zeker in mijn rol als burgemeester belangrijk te bewaken dat niet vanuit één politiek standpunt wordt geredeneerd. Zijn alle andere argumenten voldoende besproken? Hoe komen we samen tot het beste, gezamenlijke resultaat?
Het gaat om het einddoel en de verkenning van de beste route. Dat proces bewaak ik en in die rol toon ik, daar waar het nodig is, lef en daadkracht.’

Wat was in de afgelopen drie jaar het heetste politieke hangijzer waarmee u geconfronteerd werd?

‘Het ingewikkeldste hangijzer is ongetwijfeld het windmolenpark. De vergunningsfase had zich in een jarenlang traject al voor mijn aantreden afgespeeld. Toen was er geen sprake geweest van enige reuring. In het tv-programma Pointer werd het participatietraject van dit project geroemd. Realisatie was in volle gang en in mijn periode kwam de oplevering.  Sinds de molens draaien is er echter vanuit meerdere omwonenden een stevig geluid ontstaan dat de molens weg moeten. Het ingewikkelde is dat alle stappen in het proces gezet zijn. Natuurlijk zijn we met deze kwestie aan de slag gegaan maar je hebt heel weinig in handen om aan de geuite gevoelens gehoor te geven. Blijkbaar komt informatie over projecten pas echt binnen tijdens of na de uitvoering. Initiatiefnemers en wij zullen nog meer ons best moeten doen om op allerlei manieren in contact te zijn met de inwoners.’

Wethouder Carla Dieteren is verantwoordelijk voor het sociale domein, daar waar uw voorliefde en expertise ligt. Leidt dat tot positieve effecten of …?

‘Dat leidt alleen maar tot positieve effecten. Wij kunnen soms samen mooie cross-overs bedenken. Ik spar overigens in bilaterale overlegsituaties met alle drie de wethouders.’

Als burgemeester heeft u ook de integriteitsbewaking in uw portefeuille. Toen in 2020 de zaak Knops en later de zaak Tegels, beiden oud-wethouder in Horst aan de Maas, tot landelijke commotie leidde was u daar net weg. Maakt u dat in uw huidige functie extra alert?

‘Daar heb ik de voorbeelden van Knops en Tegels niet voor nodig. Integriteit en ook ondermijning zijn zaken om bijzonder alert op te zijn. Hier in Nederweert wordt al jaren een integriteitstoets voor bestuurders gehanteerd. Je wilt natuurlijk bestuurders die midden in de samenleving staan maar aan de andere kant professionele afstand kunnen bewaren. Ik probeer, ook in een-op-een gesprekken met raadsleden, een klimaat te scheppen waarin dit aandacht krijgt en bespreekbaar blijft.

Samen met de gemeente Leudal hebben we actief beleid ontwikkeld om ondermijning te bestrijden en te voorkomen. Achter ondermijnende activiteiten zit zwaar crimineel volk dat ik zover mogelijk van onze inwoners vandaan wil houden. We zetten op allerlei creatieve manieren stevig in op meldingsbereidheid van inwoners en omwonenden van bedrijfsterreinen en loodsen in het buitengebied. Vorig jaar boden we een virtual reality spel aan dat door hele families gespeeld is en recent was tijdens ons open huis bij de gemeente een crimelab ingericht, steeds met het doel signalen beter te leren herkennen. Natuurlijk zijn ook preventieve controles en voorlichting aan eigenaren onderdeel van ons beleid.’

De stikstofcrisis beheerst het nieuws en de politiek. Van de Peelgemeenten worden enorme stikstofreducties verwacht. Hoe denkt u over de plannen vanuit Den Haag?

‘Buiten kijf staat dat de doelstellingen zoals die gesteld zijn ook gehaald moeten worden. Die ambitie neerzetten is goed. Maar om dan met een kaartje van Nederland meteen heel veel mensen tegen je in het harnas te jagen die nog nauwelijks bereid zijn tot overleg is niet de juiste manier. De dialoog moet bovendien niet alleen gaan over intensieve veehouderij maar ook over verkeer en industrie. Verwijzend naar mijn motto is dit er een van ‘alleen ga je snel’. Hier in Nederweert is in overleg met alle belanghebbenden in een langjarig traject van dialoogavonden de omgevingsvisie ‘Buitengebied in Balans’ gerealiseerd. Dat is ook de aanpak die in deze stikstofkwestie gehanteerd zou moeten worden. Den Haag zou daarin naast het stellen van de ambitie vooral met ondersteuningsmaatregelen moeten komen om dit mogelijk te maken, ruimte maken voor lokaal en provinciaal maatwerk.’

Wat is volgens u de grootste misvatting onder de inwoners van Nederweert als het over gemeentepolitiek gaat?

‘De grootste misvatting zou wel eens kunnen zijn dat je in de overtreffende trap je stem moet laten horen wil je gehoord worden. Mensen voelen blijkbaar de noodzaak om stevig aan te zetten, iets erger te maken dan het is omdat er anders geen menselijk gehoor zou zijn bij de overheid.’ 

Van wethouder in Horst aan de Maas (± 43.000 inw.) naar burgemeester in Nederweert (± 17.500 inw.): Wat wordt uw volgende carrièrestap? 

‘Het bevalt ons ontzettend goed in Nederweert! Het lijkt mij zeer aangenaam om hier te zijner tijd mijn carrière te mogen afsluiten.’

Carrière in het sociaal-culturele werkveld

Na de hbo-opleiding Jeugdwelzijnswerk in Maastricht heeft u aan de Universiteit Leiden de propedeuse jongerenstudies behaald. Vanwaar die specifieke keuzes? 

‘In de opleiding Jeugdwelzijnswerk was naast de voor de hand liggende institutionele zorg veel aandacht voor cultuur, theater, muziek en dat trok mij bijzonder aan: het informele jeugdwerk in de sociaal-culturele hoek van theaters, wijk- en buurthuizen en op straat. Ik vertrok naar het westen van het land want daar waren meer professionele banen in dit werkveld. Naast mijn werk als teamleider van enkele grote jongerencentra studeerde ik in Leiden.’

U was in totaal 17 jaar werkzaam in het sociaal-culturele werk in Rotterdam en bij de stichting Synthese in Venray. Wat was uw belangrijkste wapenfeit uit die periode?

‘Dat is een lastige. Het zijn vooral mijn coachende kwaliteiten die er in een team voor kunnen zorgen dat talenten van mensen naar boven kunnen komen. Die rol past mij. Ik kan goed analyseren en doelen stellen maar vervolgens moet er een klimaat, een ritme ontstaan waarin zaken in teamverband gerealiseerd kunnen worden. Ook hierin grijp ik terug op mijn levensvisie ‘Alleen ga je snel, samen kom je verder’. Een werkwijze die ik ook hier in Nederweert met veel plezier hanteer.’

Als bestuurslid van de Coöperatie Verbindend Leiden hield u een indrukwekkende toespraak over de sociale staat van Limburg: Je hoort erbij of je bent een outsider. Het is een route van menselijke en sociale armoede. De uitdaging ligt erin een nieuwe, inclusieve samenleving te bouwen, op zoek te gaan naar de verbinding, de overeenkomsten in plaats van de verschillen. U eindigde uw betoog met: ‘Daar kunnen we vandaag mee beginnen, gewoon door iemand te vragen hoe hij zijn geluksgevoel zou scoren op een schaal van een tot vijf.’ Vandaar mijn vraag: Hoe scoort uw geluksgevoel op een schaal van een tot vijf?

‘Als burgemeester van Nederweert is dat is een vijf!  Deze vraag was bedoeld om vanuit echte belangstelling het gesprek met de medemens aan te gaan. Hoe je iemand ziet, die eerste indruk, -huidskleur, gedrag, een handicap, culturele achtergrond, leeftijd- bepaalt vaak of hij of zij erbij hoort of niet. Ga onbevooroordeeld met een ander in gesprek en oordeel pas daarna.’

Privé

Een burgemeester heeft een verantwoordelijke 24-uurs baan. Hoe schakelt u af?

‘Afschakelen is voor mij niet zo’n groot probleem. Natuurlijk zijn er wel eens zaken die je langer bezighouden maar een wandeling in de Groote Peel doet dan wonderen. Wij hebben een bijzonder huis gebouwd en gaan nu aan de tuin beginnen. Dat is ook afschakelen. Bovendien is mijn man, in tegenstelling tot mij, heel rustig van aard. Dat helpt ook.’

Hoogtepunten of dieptepunten?

‘Dan kom ik toch weer bij de politiek uit. Misschien is het wel een hoogtepunt dat we nu naast de ervaren, zittende wethouder in de nieuwe coalitie twee wethouders van 26 en 28 jaar hebben. Jonge mannen die van hun partij die kans krijgen. Hoe leuk is dat? 
Ook vind ik het een voorrecht dat ik als burgemeester werkbezoeken en jubileumvisites mag afleggen. Dat persoonlijke contact met inwoners is echt heel bijzonder. Sommige mensen delen dan in vertrouwen hun ziel en zaligheid. Dat waardeer ik zeer en daar moet je dus heel prudent mee omgaan. 

Een zwaar dieptepunt was het overlijden van wethouder Henk Cuijpers. Dat was een half jaar na mijn aantreden hier maar ik kende hem al een aantal jaren als collega-wethouder. Henk was een graag gezien politiek figuur hier in Nederweert met een grote achterban. Hij mocht maar 57 jaar oud worden.’

Wat maakt het leven van Birgit Op de Laak leuk?

‘Wat dacht je van twee dochters die het goed voor mekaar hebben en een geweldige kleinzoon! Heerlijk om Kaj te logeren te hebben. We gaan dan met hem naar de ijsboerderij van Gommers waar hij op het luchtkussen en de speeltoestellen zijn energie kwijt kan terwijl wij op het terras van hem en van een drankje genieten. Genieten zit ook in een eetclub met vrienden, een museum bezoeken maar ook zeker in ons huis.

We hebben samen met een architect een bescheiden, passiefhuis gebouwd waarbij we heel zorgvuldig hebben gekeken naar noodzaak. Dus geen garage, geen veelvoud aan slaapkamers. Wat hebben wij met z’n tweeën nodig om prettig te wonen? Een passiefhuis bouwen is gebaseerd op de filosofie dat je primair aandacht besteedt aan de schil van het huis en de ligging op het perceel. Dat betekent: bijzonder hoge isolatiewaarden, kierdicht bouwen en nauwkeurig bepalen waar de ramen komen. Pas als die schil klopt kijk je naar wat je nodig hebt aan techniek om te koelen en te verwarmen. Dit allemaal uitvogelen was voor ons ook een vorm van afschakelen en genieten.’

Vakantieplannen?

‘De tuin is nu het toverwoord. We gaan dit jaar geen reis maken. Enkel wat dagtrips waarbij museum W in Weert en van Bommel van Dam in Venlo bovenaan op het lijstje staan. Ook gaan we de Floriade in Almere bezoeken, mogelijk met een enkele overnachting. De inrichting van onze tuin staat deze vakantie op één.’