Anne Coolen in Accra, Ghana: ‘Het taboe om erover te praten is groot’

Als zeventienjarige vertrok ze vanuit Ell naar Haïti om een jaar lang vrijwilligerswerk te gaan doen op een school. Na haar studie werkte ze in conflictlanden als Congo, Darfur en Mali. Anne Coolen (39) uit Ell woont nu alweer vier jaar met haar gezin in de hoofdstad van Ghana, Accra. Met de organisatie Marie Stopes strijdt ze voor: ‘Kinderen door keuze, niet door toeval’.

Zure matten

Ze groeide op in Ell, samen met pap en mam en een jongere broer. Dagelijks voor school naar de Philips van Horne en daarna naar de Skatehal aan de Doctor Schaepmanstraat. Anne: “Ik denk dat de Skatehal voor mij misschien wel de meest vormende plek in Weert is geweest. Een plek om jezelf als tiener te ontdekken en je grenzen te verleggen. Tot op de dag van vandaag herinneren de zure groene en rode matjes mij aan de vele middagen die we daar doorbrachten”, lacht Anne.

Accra is de hoofdstad van Ghana en ligt aan de Atlantische Oceaan. De stad heeft ongeveer twee miljoen inwoners en is de grootste stad van het land. Ghana is ongeveer vijf keer zo groot als Nederland maar nog steeds een relatief klein land in West-Afrika. Er wonen 30,8 miljoen mensen in Ghana.

Van conflictland naar stabiel land

Met het Vwo-diploma op zak besloot je voor een jaar naar Haïti in de Caraïbische Zee te gaan. Wat vonden jouw ouders daarvan? Anne: “Mijn ouders hebben mij altijd in mijn plannen gesteund, zelfs toen ik op mijn zeventiende naar Haïti verhuisde. Ik geloof niet dat ze altijd precies wisten wat het inhield en zich soms pas later hebben gerealiseerd wat de mogelijke gevaren waren. Toen ik naar Ghana verhuisde waren mijn ouders vooral blij dat ik uit die conflictlanden weg was en eindelijk een stabiel en rustig land had uitgezocht. Ik heb me hier nog nooit onveilig gevoeld. Het is verder ook een stuk makkelijker om een directe vlucht vanuit Amsterdam naar het veilige, Engelstalige Accra te boeken dan naar de landen waar ik daarvoor heb gewoond.”

De wereld over

Terug uit Haïti wist Anne zeker dat ze de opleiding Ontwikkelingsstudies in Nijmegen wilde gaan doen. Toegespitst op de gezondheidszorg deed ze een Master-onderzoek van zes maanden in de gezondheidssector in Oost-Congo. In Congo (Centraal-Afrika) vond ze ook haar eerste baan bij een Engelse organisatie op het gebied van humanitaire gezondheidszorg. Daarna verhuisde ze naar Darfur (regio in Soedan) waar ze medische teams aanstuurde en werkte voor een zusterorganisatie van Artsen zonder Grenzen. Anne: “Uiteindelijk bracht het werk me terug naar Nederland bij het Koninklijk Instituut voor de Tropen waar ik als gezondheidsadviseur in verschillende landen onderzoek uitvoerde en advies gaf aan overheden en organisaties als Cordaid.” In 2012 besloot Anne weer in Afrika te gaan wonen. Voor de organisatie Marie Stopes (te vergelijken met de Nederlandse Rutgers Stichting) ging ze in Mali aan de slag. Anne: “Ik wilde meer stabiliteit, want het op en neer gereis zorgde ervoor dat ik nergens thuis was, niet in Amsterdam en ook niet in de vele landen die ik in meer dan drie jaar bezocht had. In 2017 verhuisde ik naar Ghana om daar het werk van Marie Stopes voort te zetten.”

Een tweekapper in Ghana

Anne woont samen met haar Ghanese man Enoch en hun kinderen Lea (5), Mena (1) en Nana (1) in een compound met dertig, allemaal dezelfde huizen. Anne: “Ik woon in een voor Nederlandse begrippen doorsnee huis, twee-onder-een kap, maar het is luxe voor Ghanese begrippen. Het huis is van de meeste gemakken voorzien. De kinderen kunnen hier veilig fietsen en steppen en het lijkt op een gewone buurt waar kinderen bij elkaar aanbellen om met elkaar te kunnen spelen.”

Seksuele voorlichting maakt het verschil

Anne: “Ik werk zoals gezegd voor de organisatie Marie Stopes: we werken op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheidszorg (zie kader). Marie Stopes heeft als missie: ‘Kinderen door keuze, niet door toeval’. De organisatie gelooft dat iedereen recht heeft op informatie en kwaliteitszorg op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheidszorg en dat we moeten streven naar een wereld waarin ieder kind gewild is. Misschien denk je nu, dat ligt toch voor de hand? Echter, die keuzevrijheid is er lang niet altijd, vooral niet voor vrouwen. Allereerst, om een keuze te kunnen maken, heb je informatie nodig. Toegang tot de juiste informatie is niet altijd voorhanden. Om een voorbeeld te geven; er is op dit moment geen akkoord om seksuele voorlichting te geven op scholen. In 2020 zijn er meer dan 100.000 meisjes onder de achttien jaar zwanger geworden, waarvan 3.000 tussen de tien en veertien jaar. Het is een feit dat toegang tot informatie zou zorgen voor meer keuzemogelijkheden.”

Drankje van gesplinterd glas

Anne vervolgt haar verhaal: “Ook wordt er geschat dat er 180.000 abortussen per jaar plaatsvinden. De wet in Ghana is veel ruimer dan in de meeste omliggende landen, abortus is legaal onder een aantal voorwaarden. Echter 45% van de vrouwen gaat nog steeds voor een onveilige abortus. Vrouwen weten niet dat het legaal is of ze schamen zich of ze weten niet op welke plek ze een veilige abortus kunnen krijgen. Ze drinken (soms giftige) drankjes, brengen brouwsels in via hun vagina en in de ergste gevallen mixen ze het gesplinterd glas van colaflesjes in die brouwsels en bloeden ze uiteindelijk dood. De risico’s van een onveilige abortus zijn groot, het taboe om er over te praten misschien nog wel groter.”

Minder moedersterfte

Anne stuurt een team aan van honderdzeventig mensen. Ze hebben acht vrouwen-welzijnsklinieken waar ze zorgverlening bieden. Verder werken ze met zeventig privéklinieken om de kwaliteit van de zorg te verbeteren en hebben ze elf teams die zorgen voor capaciteitsopbouw voor de publieke sector zodat de lokale verloskundigen de dienstverlening kunnen doorzetten als Marie Stopes er niet meer zou zijn. Anne: “Voorkomen is beter dan genezen, dus streven wij ernaar dat ieder meisje, vrouw of koppel toegang heeft tot voorbehoedsmiddelen, van een condoom tot aan een vasectomie en alles wat er tussenin zit. Als iedere Ghanese vrouw, die zelf aangeeft graag toegang te hebben tot voorbehoedsmiddelen, ook daadwerkelijk toegang zou hebben, zou je moedersterfte met een derde kunnen reduceren. Moedersterfte in Ghana is nog steeds heel hoog; 308 moeders voor elke 100.000 geboortes, in Nederland is dat getal vijf”, legt Anne uit.

Anticonceptie bespaart kosten gezondheidszorg

Anne: “Wij doen ook veel aan beleidsbeïnvloeding. Op dit moment proberen we om anticonceptie te laten vergoeden door de nationale zorgverzekering, werken we met het Ministerie van Onderwijs en het Ministerie van Gezondheidszorg om seksuele voorlichting te integreren in het schoolprogramma en proberen wij het beleid te beïnvloeden om meer nationaal overheidsbudget toe te kennen voor anticonceptie.” Anne heeft zojuist een workshop afgerond in de Volta Regio. Anne: “We hebben een pilot gedaan in deze en vijf andere regio’s om te kijken hoe en welke voorbehoedsmiddelen vergoed kunnen worden in de nationale zorgverzekering. Onze pilot toont aan dat als je alle klinische voorbehoedsmiddelen (injectie, spiraaltje en implantatiestaafje) in het zorgverzekeringspakket vergoedt, dat je dan geld bespaart op nationaal niveau. Je hebt dan namelijk veel minder kosten voor ongeplande zwangerschappen met prenatale zorg en bevallingskosten. Het zorgt er ook voor dat vrouwen vrij zijn om te kiezen welke methode ze graag zouden gebruiken, zonder na te denken over de kosten.”

Heerlijk openbaar vervoer

“Nederland is nog steeds mijn thuis, bekend terrein. Los van mijn familie, die erg belangrijk voor mij is, is het ook gewoon gemakkelijk wonen in Nederland. Alles is goed geregeld. Waar ik het meest van geniet, is het openbaar vervoer. Waar jullie al gauw klagen over een paar minuten vertraging en het missen van een aansluiting, merk ik dat niets zo heerlijk is dan om te kunnen rekenen op de aanwezigheid van de regelmaat. Het verkeer in Accra is een ramp en daar moet een oplossing voor komen. Het openbaar vervoer bestaat uit busjes die overal en nergens stoppen en de wegen lopen vol met mensen die allemaal auto’s hebben. Het heeft direct impact op de economie, want iedereen staat altijd in de file. Er is geen alternatief; een trein, een metro of een tram zou fantastisch zijn. Het zal echter niet makkelijk zijn om dat te bereiken, want er is in de huidige bouw van de stad weinig rekening gehouden met de mogelijke aanleg van openbaar vervoer.”

Reproductieve gezondheid heeft betrekking op zwangerschap, bevalling en het kunnen beslissen of en wanneer je kinderen wilt. Wanneer reproductieve rechten gerespecteerd worden, kunnen mensen vrij kiezen of zij zwanger worden, anticonceptie nemen of een abortus
laten uitvoeren.

Spontaan afspreken over vier weken

Anne: “Ik weet nog dat ik van Haïti terugkwam en ik overal tegen aan wilde schoppen, omdat mensen hier zo vaak liepen te klagen. In de loop van de tijd is dat gevoel gewend, dat hoort ook bij Nederland; mopperen over dingen die niet helemaal gaan zoals gepland. Het enige waar ik niet meer echt aan kan wennen is die overvolle agenda en het weken van tevoren vooruitplannen. Het spontane van het moment is iets waar ik volop van kan genieten en gelukkig weten mijn Nederlandse vrienden dat ook van mij. Het is uiteraard niet realistisch om níet te plannen als ik maar twee weken naar Nederland kom, maar als ik er voor langere tijd ben, dan wordt de planning duidelijk minder”, geeft ze toe. Anne komt nog regelmatig terug naar Nederland. Ze hebben het afgelopen jaar zelfs een heel jaar in Nederland gewoond tijdens haar zwangerschapsverlof. Anne: “Mijn Engelse contract gaf me het recht op een jaar lang verlof met behoud van baan. We kijken terug op een fantastisch jaar, waar we, ondanks Covid, alles hebben uitgehaald wat mogelijk was.”

Tips voor deze rubriek?
Mail de redacteur, Monique van den Brandt
monique@vandenbrandt.eu